हृदयविकार आणि फुफ्फुसाचे वाढते आजार हे शास्त्रज्ञांसाठी चिंतेचे कारण आहेत. आरोग्य तज्ज्ञ सांगतात, अशा समस्यांचा धोका टाळण्यासाठी सर्वांनी शारीरिक हालचालींबरोबरच जीवनशैली आणि आहाराचेही भान ठेवावे. श्वासोच्छ्वास आणि हृदयाच्या गतीकडे लक्ष देणे सर्वात महत्वाचे मानले जाते, कारण यामध्ये कोणतेही बदल (वाढ किंवा कमी) अनेक प्रकारच्या गंभीर आरोग्य समस्यांचा धोका वाढवू शकतात. हे लक्षात घेऊन शास्त्रज्ञांच्या टीमने एक खास पद्धत शोधून काढली आहे जी तुमच्या श्वासोच्छवासावर आणि हृदयाच्या गतीवर सतत लक्ष ठेवते.
यासाठी इंपीरियल संशोधकांनी टी-शर्ट आणि फेस मास्कमध्ये सेन्सर बसवले आहेत जे श्वासोच्छवास, हृदय गती आणि अमोनियाचा मागोवा घेतात. त्यांची किंमत खूपच कमी आहे. संशोधकांचे म्हणणे आहे की या प्रयोगाद्वारे व्यायाम, झोप आणि तणाव यासारख्या परिस्थितीत श्वासोच्छ्वास आणि इतर महत्वाच्या लक्षणांकडे लक्ष देऊन गंभीर आजारांचा धोका वेळीच मिळवता येतो.
तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की हे सेन्सर्स तुमच्या हृदयाच्या गतीवर सतत लक्ष ठेवतील, जर ते वाढले किंवा कमी झाले तर तुम्हाला ते सहजपणे कळू शकेल, ज्याच्या मदतीने तुम्ही वेळेत समस्येचे निदान करू शकता आणि त्यावर उपचार करू शकता. हृदय आणि फुफ्फुसाच्या वाढत्या आजारांना प्रतिबंध करण्याच्या दिशेने हा प्रयत्न चांगला मानला जात आहे.
० कॉटन बेस्ड सेन्सर पेकोटेक्स
या प्रयोगासाठी संशोधकांच्या टीमने टी-शर्ट आणि मास्कमध्ये पेकोटेक्स (PECOTEX) नावाचा कॉटन आधारित सेन्सर बसवला आहे. त्याची किंमत एक कप चहाच्याबरोबर $0.15 (सुमारे 12 रुपये) आहे. टी-शर्टमध्ये 10 पेक्षा जास्त सेन्सर्स बसवलेले आहेत, उद्योग-मानक आधारावर संगणकीकृत डिझाईन केले आहे, जेणेकरून परिधान करणार्याला कोणतीही अस्वस्थता जाणवू नये. टी-शर्टमध्ये सेन्सर लावून हार्ट-रेट, तर मास्कमधील सेन्सर श्वासोच्छवासाच्या गतीवर लक्ष ठेवण्यासाठी उपयुक्त ठरेल.
० श्वासोच्छवास आणि हृदय गतीचे निरीक्षण करते
मटेरियल टुडेमध्ये प्रकाशित झालेल्या या प्रयोगाविषयी संशोधकांनी सांगितले की, श्वासोच्छवास आणि हृदयाच्या गतीवर लक्ष ठेवण्यासोबतच हा सेन्सर अमोनिया वायूचे निरीक्षण करण्यासही उपयुक्त आहे. अमोनिया हा श्वासाचा एक घटक आहे, याद्वारे ते यकृत आणि मूत्रपिंडाच्या कार्यावर सहज नजर ठेवण्यास मदत करू शकते.
“प्रयोगादरम्यान, आम्हाला आढळले की हृदय गती आणि श्वासोच्छवासाचे निरीक्षण करण्याबरोबरच, आम्ही संवेदनक्षम वायूंचे निरीक्षण देखील करू शकतो,” असे इम्पीरियलच्या बायोइंजिनियरिंग विभागाचे संशोधक डॉ. फहाद अलशाबौन यांनी सांगितले. भविष्यातील संभाव्य आजार आणि त्यांचे निदान आणि उपचार यासाठी हे उपयुक्त ठरू शकते.
० हा सेन्सर स्मार्टवॉचप्रमाणे काम करतो
संशोधकांनी सांगितले की, हे सेन्सर्स स्मार्टवॉचप्रमाणेच काम करतात. ज्या कपड्यांमध्ये हे बसवले आहे ते सहजपणे धुऊन स्वच्छ केले जाऊ शकतात, यामुळे सेन्सरच्या गुणवत्तेवर परिणाम होत नाही. जैव अभियांत्रिकी विभागातील प्रमुख लेखक डॉ. फिरात गुडर म्हणतात, पेकोटेक्स उच्च-कार्यक्षमता, मजबूत आणि विविध गरजांना अनुकूल आहे. हे सहज स्केलेबल आहे, याचा अर्थ आपण घरगुती आणि औद्योगिक अशा दोन्ही संगणकीकृत डिझाईन मशीन वापरून मोठ्या प्रमाणात उत्पादन करू शकतो.
० रोग ओळखणे आणि उपचार करणे सोपे होईल
शास्त्रज्ञांच्या टीमचे म्हणणे आहे की आमचे संशोधन रोजच्या कपड्यांमध्ये घालण्यायोग्य सेन्सरसह आरोग्य निरीक्षण सुलभ करण्याचा मार्ग दाखवते. श्वासोच्छ्वास, हृदय गती आणि वायूंचे निरीक्षण केल्यास भविष्यातील रोग लवकर शोधण्यात आणि उपचार करण्यात मदत होऊ शकते. सध्या या प्रयोगाचे चांगले परिणाम दिसले असून, मोठ्या प्रमाणावर आणण्याचा आमचा प्रयत्न असल्याचे संशोधकांचे म्हणणे आहे.