पुणे – दरवर्षीच्या हिवाळ्यात असंख्य प्रजातींचे समुद्री पक्ष्यांचे आशिया खंड विशेषत: भारतातील समुद्रकिनारी आणि खाडी परिसरात आगमन होत असते. यंदाही हे पाहुणे आले आहेत. पण, यंदा थंडीचे जेमतेम प्रमाण आणि बदलत्या भौगोलिक स्थितीने हे पाहुणे काहिसे उशिरानेच आले आहेत.
महाराष्ट्राला सुमारे ७२० कि.मी. लांबीचा समुद्रकिनारा लाभला आहे. त्यामुळे या परदेशी समुद्री पक्ष्यांसाठी हा परिसर एक उत्तम अधिवास मानला जातो. विशेषत: दरवर्षी हिवाळ्याच्या पार्श्वभूमीवर अनेक त स्थलांतर करत असतात. आर्क्टिक सर्कल ते हिमालयाच्या पट्ट्यातून येणाऱ्या या पक्ष्यांचे मुंबई, ठाणे, रायगड, रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग जिल्ह्यांतील अनेक किनाऱ्यावर दर्शन होते. थंडीच्या मोसमात पक्षी निरीक्षक आणि हौशी नागरिकांसाठी ही अनोखी पर्वणी असते. अनेक कुटुंबे, जैवविविधता अभ्यासक, प्राणी-पक्षी शास्त्रज्ञ आणि विशेषत: उत्क्रांती विषयक अभ्यासक मंडळींना ही सखोल अध्ययनाची संधी असते.
पक्षी आणि मुक्काम
या पक्ष्यांमध्ये कॉमन रेडशँक, कॉमन सँडपाइपर, मार्श सँडपाइपर, कर्लिव सँडपाइपर, ग्रे प्लोवर, पॅसिफिक गोल्डन प्लोवर या प्रजाती खाडी प्रदेशात मुक्कामी असतात. यातील कॉमन रेडशँक आणि कॉमन सँडपाईपर हे पक्षी हिमालयात प्रजनन करतात. तर, ब्राऊन हेडेड गल हे पक्षी पॅंगोला महाराष्ट्रातील समुद्रकिनारी प्रजनन करतात.
…म्हणून खाडी परिसरात वास्तव्य
या स्थलांतरित पक्ष्य़ांचे आवडते खाद्य मोठ्या प्रमाणात खाडी परिसरात उपलब्ध असते. यात पॉलिचैट प्रजातीतील केसाळ किडे, खेकड्यांच्या छोट्या प्रजाती, अळ्या असे खाद्य खाडी आणि दलदलीच्या परिसरात त्यांना सापडते. त्यामुळे सुमारे दोन महिने तरी हे पाहुणे समुद्रकिनारी मुक्कामी असतात. काही पक्षी खोल पाण्याजवळ, काही किनारी भागात तर काही किनाऱ्यावरील अगदी कोरड्या भागात किडे किंवा आळ्या भक्षण करतात.