युरोपमध्ये आता उजव्या विचारांचे वारे सुरू झाले की काय, असे वाटण्याजोगे चित्र दिसू लागले आहे. फ्रान्स, जर्मनीने उजव्यांची लाट थोपवली असली, तरी तेथेही उजव्यांचा प्रभाव वाढत आहे. इटलीत तर दुसऱ्या महायुद्धानंतर मुसोलिनी समर्थक सरकार सत्तेवर आले आहे. इटलीचा हुकूमशहा मुसोलिनी यांचं समर्थन करणाऱ्या जॉर्जिया मेलोनी पंतप्रधानपदी रुजू झाल्या आहेत. त्यामुळे इटलीत पुन्हा हुकूमशाही येते की काय? अशी चर्चा सुरू आहे.
जगातील अनेक मागासलेल्या देशांत महिला अध्यक्ष किंवा पंतप्रधान झाल्या. प्रगत समजल्या जाणाऱ्या युरोपमध्ये मात्र महिलांना जरा उशिराच ही संधी मिळत आहे. ब्रिटननंतर इटलीत पंतप्रधानपद महिलेकडे आले आहे. इटलीच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान होण्याचा मान “ब्रदर्स ऑफ इटली’च्या नेत्या जॉर्जिया मेलोनी यांना मिळाला आहे.
हुकूमशहा बेनिटो मुसोलिनीनंतर इटलीमध्ये पुन्हा एकदा अतिउजव्या सरकारची स्थापना झाली आहे. जॉर्जिया या मुसोलिनीच्या समर्थक आहेत. त्यांनी मुसोलिनी याचे जाहीर व्यासपीठांवरून कौतुक केले आहे. विजयानंतर त्या म्हणाल्या, “ही रात्र आमच्यासाठी अभिमानाची आणि मुक्तीची रात्र आहे. मला हा विजय त्या लोकांनाही समर्पित करायचा आहे, जे आज आमच्यासोबत नाहीत.
उद्यापासून आम्ही आमची किंमत दाखवू. इटलीच्या जनतेने आमच्यावर विश्वास ठेवला आहे आणि आम्ही त्यांची कधीही फसवणूक होऊ देणार नाही.’ गेल्या वेळी 2018 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत मेलोनी यांच्या पक्षाला 4.5 टक्के मते मिळाली होती. 45 वर्षीय मेलोनी “देव, देश आणि कुटुंब परिवार’ हे घोषवाक्य घेऊन प्रचार करत होत्या.
मेलोनी यांच्या पक्षाचा अजेंडा म्हणजे युरोसेप्टिझम आणि इमिग्रेशनविरोधी. याशिवाय त्यांच्या पक्षाने तृतीयपंथी आणि गर्भपाताच्या अधिकारांमध्ये कपात करण्याचाही प्रस्ताव दिला. 2018 नंतर मेलोनी यांची लोकप्रियता झपाट्याने वाढली. मेलोनी यांचे सहकारी साल्विनी आणि सिल्व्हियो बर्लुस्कोनी हे देखील त्यांच्या लोकप्रियतेला कारणीभूत आहेत. 2008 मध्ये, बर्लुस्कोनी पंतप्रधान असताना त्यांनी मेलोनी यांना क्रीडामंत्री केले होते.
मुसोलिनी हा इटलीचा हुकूमशाही शासक मानला जातो. त्यानेच फॅसिझम सुरू केला आणि त्याच्या विरोधात बोलणाऱ्या लाखो लोकांना मारलं. त्याने 1922 ते 1943 दरम्यान 20 वर्षे इटलीवर राज्य केले. मुसोलिनी हा प्रारंभी शिक्षक होता. त्यानंतर तो मजूर झाला. त्यानंतर तो स्वित्झर्लंडमध्ये पत्रकारिता करायला गेला. परत येऊन सत्ताधीश झाल्यानंतर तो निरंकुश हुकूमशहा बनला. दुसऱ्या महायुद्धात त्याने हिटलरची बाजू घेतली. 1943 मध्ये मुसोलिनीला राजीनामा द्यावा लागला. त्याला अटक करण्यात आली. त्याचा मित्र हिटलरने त्याची सुटका केली. बंडखोरांनी मुसोलिनी आणि त्याची मैत्रीण क्लोरेटा यांची गोळ्या घालून हत्या केली. अशा या मुसोलिनीच्या जॉर्जिया मेलोनी या समर्थक आहेत. मेलोनी यांच्या भावाने माजी पंतप्रधान मारियो द्राघी यांचा मोठ्या फरकाने पराभव केला. यासोबतच इटलीमध्ये दुसऱ्या महायुद्धानंतर उजव्या विचारसरणीच्या सरकारचा मार्गही मोकळा झाला.
जॉर्जिया यांनी निवडणुकीपूर्वी “फोर्झा इटालिया’ आणि “द लीग’ यांच्याशी युती केली. मीडिया रिपोर्टसनुसार, युतीला 43 टक्के मते मिळाली आहेत. मेलोनी यांच्या पक्षाला 26 टक्के मते मिळाली. तिथल्या संसदेच्या दोन्ही सभागृहात बहुमत मिळवणाऱ्या मेलोनी या एकमेव नेत्या आहेत, त्यावरून त्यांची लोकप्रियता लक्षात यावी. डाव्या लोकशाही पक्षाच्या नेतृत्वाखालील युतीला जवळपास 26 टक्के मते मिळाली. त्याच वेळी, फाइव्ह-स्टार चळवळीला 15 टक्के मते मिळाली आहेत. मेलोनी युतीला सिनेटमध्ये 114 जागा जिंकण्यात यश आले आहे. इटलीमध्ये बहुमत सिद्ध करण्यासाठी सिनेटमध्ये 104 जागांची आवश्यकता असते.
युतीमधील इतर पक्षांनी पाठिंबा काढून घेतल्यानंतर जुलैमध्ये इटलीतील मारियो द्राघी यांचे सरकार पडले. जॉर्जिया मेलोनी यांचा जन्म रोममध्ये झाला. जेव्हा त्या एक वर्षाच्या होत्या, तेव्हा त्यांचे वडील फ्रान्सिस्को हे मेलोनी यांच्या आईला सोडून कॅनरी आइसलॅंडला गेले. फ्रान्सिस्को डाव्या विचाराचे होतो, तर मेलोनी उजव्या विचाराच्या. मेलोनी यांच्यावर त्यांच्या आईंच्या विचाराचा प्रभाव होता. मेलोनी वयाच्या 15 व्या वर्षी “इटालियन सोशल मूव्हमेंट’ची युवा शाखा युथ फ्रंटमध्ये सामील झाल्या. यानंतर त्या आंदोलनात विद्यार्थी संघटनेच्या अध्यक्षही झाल्या. जॉर्जिया 2008 मध्ये वयाच्या 31 व्या वर्षी मंत्री झाल्या. त्या इटलीच्या सर्वात तरुण मंत्री होत्या.
सिल्व्हियो बर्लुस्कोनी यांनी त्यांना युवा आणि क्रीडा मंत्रालय दिले. 2012 मध्ये जॉर्जिया यांनी “ब्रदर ऑफ इटली’ हा स्वतःचा पक्ष स्थापन केला. त्या स्वतःचे वर्णन रोमन, राजकारणी आणि पत्रकार म्हणून करतात; मात्र, त्याआधी त्या “इटालियन’ असल्याचे त्यांचे म्हणणे आहे. मेलोनी एका टीव्ही मुलाखतीत म्हणाल्या, “मुसोलिनी एक चांगले राजकारणी होते. त्यांनी जे काही केले, ते इटलीसाठी केले. इटलीमध्ये सरकारे बदलत राहतात.’ इटलीत पाच वर्षांत निवडणुका होत असल्या तरी 77 वर्षांत 70 वेळा सरकार बदलले आहे. म्हणजेच सरकार सरासरी 13 महिने चालले. इटलीमध्ये सरकारचे इतक्या लवकर का पतन होते, असा प्रश्न उपस्थित होतो. यामागे अनेक कारणे असल्याचे अनेक तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. याचे मुख्य कारण म्हणजे इटलीचे राजकारण अजूनही मुसोलिनी भोवतीच फिरत आहे. मुसोलिनीच्या मृत्यूला 77 वर्षे झाली असली तरी समर्थक आणि विरोधक यांच्यात अजूनही गृहयुद्ध सुरू आहे.
1998 ते 2002 या काळात त्या रोम प्रांताच्या काउंसिलर होत्या. त्यानंतर त्या “एएन’च्या “युथ विंग युथ ऍक्शन’च्या अध्यक्ष झाल्या. 2008 मध्ये, त्यांची बर्लुस्कोनी मंत्रिमंडळात युवा मंत्री म्हणून नियुक्ती झाली. 2011 पर्यंत त्या या पदावर होत्या. 2014 मध्ये इटलीमध्ये झालेल्या युरोपीयन संसदेच्या निवडणुकीत त्यांनी भाग घेतला होता. 2016 मध्ये त्यांनी रोम महानगरपालिका निवडणुकीत महापौरपदासाठीही निवडणूक लढवली; पण दुर्दैवाने त्या एकही निवडणूक जिंकू शकल्या नाहीत.
2018 च्या निवडणुकीत विरोधकांची भूमिका एकट्याने निभावली. 2018 च्या इटालियन सार्वत्रिक निवडणुकीनंतर, त्यांनी 18 व्या संसदेत विरोधी पक्षनेता म्हणून काम केले. सर्वसामान्यांच्या मनात त्यांच्या पक्षाचे विशेष स्थान निर्माण करण्यात त्यांच्या भाषणाचा आणि कार्याचा मोठा वाटा आहे. जॉर्जिया मेलोनी या अत्यंत उजव्या आणि राष्ट्रवादी इटालियन राजकारणी मानल्या जातात. गर्भपात, इच्छामरण, समलिंगी विवाह यांसारख्या मागण्यांना त्या सुरुवातीपासूनच विरोध करीत आहेत. त्यांचा असा दावा आहे की, न्यूक्लियर फॅमिली फक्त पुरुष-महिला जोडप्याद्वारेच होऊ शकते. त्यांच्यावर “झेनोफोबिया’ आणि “इस्लामोफोबिया’चा आरोप आहे.
राजकीय निरीक्षकांना मात्र मेलोनी यांच्या नेतृत्वाखालील सरकारमध्ये नागरी हक्क धोक्यात येऊ शकतात, अशी भीती वाटते. एक काळ असा होता, जेव्हा त्या एक वेट्रेस होत्या. “मी संसदेपेक्षा वेट्रेस म्हणून जास्त शिकले,’ असे त्यांनी स्वतः सांगितले होते. कामगार-वर्गीय रोमन पार्श्वभूमी असलेल्या मेलोनी यांचे जीवन राजकारणात येण्यापूर्वी संघर्षांनी भरलेले होते. पूर्णवेळ राजकारणी होण्यापूर्वी त्यांनी वेट्रेस, बार टेंडर आणि आया यासारख्या अनेक नोकऱ्या केल्या. त्यांनी पाइपर क्लबमध्ये काम केले. हा क्लब रोमच्या सर्वात प्रसिद्ध नाइटक्लबपैकी एक आहे. संघर्षानंतर राजकारणात आल्यानंतर त्यांनी मोठ्या कष्टाने एक एक पद हस्तगत करीत पंतप्रधानपदापर्यंत मजल मारली. आता त्यांच्या काळात इटली प्रतिगामी विचाराने प्रगतीकडे जाणार, की प्रतिगामी दिशेने निघणार याचे सर्वदूर औत्सुक्य आहे.
– आरिफ शेख