आज धनत्रयोदशी. आजच्या दिवशी धन दैवत कुबेराची पूजा केली जाते. आपल्या देशात भगवान कुबेराच्या केवळ चार मूर्ती आहेत. मात्र, आशिया खंडातील सर्वात मोठी कुबेराची मूर्ती आपल्याच देशातील एका शहरात असून ती तब्बल 12 फूट उंच आहे. कुठे आहे ही भगवान कुबेराची उंच मूर्ती आणि तिची काय वैशिष्ट्ये आहेत, ते पाहुयात.
मध्य प्रदेशच्या विदिशा जिल्हा संग्रहालयात आशिया खंडातील सर्वात मोठी कुबेराची मूर्ती ठेवण्यात आली आहे. इसवीसन पूर्व दुसऱ्या शतकातील ही मूर्ती 12 फूट उंच असून बैस नदीच्या उत्खननात सापडली होती. धनत्रयोदशीच्या दिवशी विदिशा जिल्ह्यात पैशाची कमतरता भासू नये, म्हणून या मूर्तीची जिल्हा संग्रहालयात पूजा केली जाते.
ही मूर्ती पुरातत्व संग्रहालयाच्या मुख्य प्रवेशद्वारावर स्थापित आहे. दरवर्षी धनतेरसच्या विशेष निमित्ताने कुबेराच्या या मूर्तीच्या दर्शनासाठी मोठ्या संख्येने लोक येतात. सर्वात विशेष बाब म्हणजे जिल्हा संग्रहालयात भगवान कुबेरची ही मूर्ती आशिया खंडातील सर्वात मोठी मूर्ती मानली जाते. माहितीनुसार, देशभरात भगवान कुबेरांच्या 4 मूर्ती आहेत.
पौराणिक मान्यतांनुसार, दुसर्या शतकात कुबेर हा यक्ष मानला जात असे, त्याला ग्रामदैवत म्हणून पूजले जात असे. कुबेरांचा संदर्भ रामायण काळातही सापडतो. रामायणात रावणाने युद्धात कुबेराचा पराभव करून त्याचे पुष्पक विमान हिसकावून घेतल्याचा उल्लेखही आहे. विदिशा सम्राट अशोकाची सासूरवाडी होती. असे म्हणतात. सम्राट अशोकाने येथे तरुणी देवीशी विवाह केला. म्हणूनच वेळोवेळी विदिशामध्ये पुरातन संपदा आढळते.
विदिशा संग्रहालयात ठेवलेली ही मूर्ती परदेशी पर्यटकांच्या आकर्षणाचे केंद्र बनली आहे. 2005 पासून धनत्रयोदशीनिमित्त विदिशाचे लोक जिल्हा संग्रहालयात कुबेर देवताची पूजा करतात.
धार्मिक ग्रंथांमध्ये कुबेराच्या उपासनेचा उल्लेखही आहे. रामायणासह इतर ग्रंथांमध्ये कुबेरांचे वर्णन हिंदू धर्मातील प्रमुख यक्षांपैकी एक आहे. तो श्रीमंत आणि उत्तरेचा स्वामी म्हणून गणला जातो.
दीपावली हा लक्ष्मीचा सण मानला जातो. म्हणून लक्ष्मीपूजनापूर्वी धनत्रयोदशीला कुबेरांची पूजा केली जाते. असे मानले जाते की कुबेरांची पूजा केल्यास धन संपत्तीची वाढ होते.