woman Honey Producer। सध्या देशात केवळ शेती करून आपला उदरनिर्वाह करणं महागाईमुळं कठीण झालंय. त्यामुळेच लहान शेतकऱ्यांनी शेतीसोबतच इतर उत्पन्नाचे स्रोत निर्माण करणे ही आजच्या काळाची गरज बनलीय. त्याचबरोबर आपल्या देशात असे अनेक शेतकरी आहेत ज्यांनी शेतीसोबत जोडधंदा सुरु केला. या जोडधंद्यात मेहनतीने इतके यश संपादन केले आहे की त्यांची यशोगाथा इतरांसाठी प्रेरणादायी ठरलीय. पंजाबमधील भटिंडा जिल्ह्यातील भोडी पुरा गावातील रहिवासी स्वर्णजीत कौर ब्रार यांचीही अशीच कहाणी आहे, ज्यांनी आपल्या कुटुंबाच्या गरजा भागवण्यासाठी आणि उत्पन्न वाढवण्यासाठी मधमाशी पालन हा शेतीला जोडधंद म्हणून सुरु केलाय. आजच्या Success Story च्या भागात याच स्वर्णजीत कौर यांच्या कष्टाची कहाणी आम्ही सांगणार आहोत…
मध उत्पादनाचे काम सुरु करण्यासाठीचे प्रमुख कारण कुटुंब woman Honey Producer।
३७ वर्षीय स्वर्णजीत कौर यांनी हा व्यवसाय अंगीकारण्यासाठी भटिंडा येथील कृषी विज्ञान केंद्रातून मधमाशी पालनाचे प्रशिक्षण घेतलं. त्या यशस्वी मधमाशीपालक झाल्या. कृषी विज्ञान केंद्राच्या संपर्कात येण्यापूर्वी स्वर्णजीत कौर कोणत्याही गृहिणीप्रमाणे केवळ घरची कामे करत असत. पण जमिनीच्या कमतरतेमुळे केवळ शेतीतून मिळणाऱ्या उत्पन्नातून कुटुंबाच्या गरजा भागवणे शक्य नव्हते आणि दिवसेंदिवस वाढत्या महागाईमुळे परिस्थिती बिकट होत चालली आहे. त्यामुळे स्वर्णजीत कौर यांना कुटुंबाचे उत्पन्न वाढेल असे काहीतरी करायचे होते. त्यानुसार त्यांनी एक धाडसी पाऊल टाकले. त्यासाठी त्यांच्या शेजारच्या व्यक्तीकडून कृषी विज्ञान केंद्र, भटिंडा याठिकाणी चालवल्या जाणाऱ्या प्रशिक्षण अभ्यासक्रमाविषयी माहिती मिळाली.त्यानुसार त्यांनी हे प्रशिक्षण घेण्याचा निर्णय घेतला आणि ते पूर्ण केलं.
भटिंडा येथील कृषी विज्ञान केंद्रातून प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर कौर यांनी 8 वर्षांपूर्वी तीन पेट्यांसह मधमाशीपालनाला सुरुवात केली. आणि म्हणतात ना कि एखादी गोष्ट मिळवायची असेल तर धैर्य, जिद्द आणि समर्पणानं ते मिळवता येतं. आणि हेच सिद्ध करून दाखवलं ते स्वर्णजीत कौर ब्रार यांनी. ३ पित्यानी सुरु केलेल्या व्यवसायाने हळूहळू प्रगती होत गेली. दरवर्षी पेट्यांची संख्या वाढत राहिली. सध्या त्याच्याकडे दीडशेहून अधिक पेट्या आहेत. त्यांना मध विक्रीसाठी कोणत्याही अडचणीचा सामना करावा लागत नाही. त्यांनी उत्पादित केलेला सर्व मध भोडीपुरा गाव आणि आजूबाजूच्या गावात विकला जातो. हे काम आणखी पुढे नेण्याची त्यांची इच्छा आहे आणि म्हणूनच या व्यवसायातील अधिक बारकावे जाणून घेण्यासाठी त्या धडपड करतायेत. त्यांचा ब्रँड नसलेला मध 300-350 रुपये प्रतिकिलो दराने विकला जातो,
कृषी विज्ञान केंद्राच्या या सल्ल्याने उत्पन्न वाढले woman Honey Producer।
कृषी विज्ञान केंद्रातील तज्ज्ञांनी त्यांना त्यांचा मध एकाच ब्रँडखाली विकण्याचा सल्ला दिला, ज्यामुळे त्यांचे उत्पन्न आणखी वाढेल. जेव्हा पाकळ्यांचा तुटवडा असतो तेव्हा स्वर्णजीत कौर तिच्या पेट्या राजस्थानला घेऊन जातात. त्यामुळे त्यांचे मध उत्पादन कधीच थांबत नाही. त्यांनी हा व्यवसाय सुरू केला तेव्हा त्यांची कमाई महिन्याला पंधराशे रुपये होती. परंतु FSSAI कडून नंबर मिळाल्यानंतर त्यांनी मध पॅक करून विकण्यास सुरुवात केली, परिणामी त्यांना त्यांच्या उत्पादनांना जास्त भाव मिळाला आणि त्यांचा नफा वाढला. ती तिचा मध ‘आजीविका हनी’ या ब्रँडने विकते. सध्या ती महिन्याला पंधरा ते वीस हजार रुपये कमावते आहे. या कामात त्यांचे पती देखील त्यांना मदत करतात. भविष्यात पराग गोळा करून विकण्याचाही त्याचा विचार आहे.
सुमारे 4 वर्षांपूर्वी, ती एका स्वयं सहायता गटाचा भाग बनली, ज्यामध्ये सुमारे 10 सदस्य होते. नंतर, तिने काही इतर महिला उद्योजकांसह ‘आजीविका ग्रामीण उत्पादक सहकारी संस्था लिमिटेड’ मध्ये शेतकरी उत्पादक संस्था (DHAFU) नोंदणी केली. त्या सतत कृषी विज्ञान केंद्र, भटिंडा यांच्याशी निगडीत असतात. व्यावसायिक मधमाशीपालन प्रशिक्षण अभ्यासक्रमांद्वारे नवीन प्रशिक्षणार्थींसोबत मधमाशीपालनाविषयीची मतं जाणून घेतात. पंजाब कृषी विद्यापीठ आणि कृषी विभागातर्फे आयोजित शेतकरी मेळावे आणि इतर जिल्हास्तरीय शिबिरांना ती नियमितपणे भेट देऊन नवीन माहिती गोळा करतात.
इतर महिलांसाठी प्रेरणास्त्रोत
स्वर्णजीत कौर यांनी मधमाशीपालनाविषयी केवळ आपल्या कुटुंबालाच प्रेरणा दिली असे नाही तर त्यांनी आजूबाजूच्या महिलांनाही या कामासाठी प्रेरित केलं. स्वर्णजीत कौर सारख्या महिला समाजातील इतर महिलांसाठी प्रेरणास्त्रोत आहेत ज्या आपल्या कुटुंबाची अर्थव्यवस्था मजबूत करण्यासाठी पुरुषांच्या खांद्याला खांदा लावून काम करण्यावर विश्वास ठेवतात. त्यांची यशोगाथा गावातील इतर लहान शेतकऱ्यांना कठोर परिश्रमाने स्वतःच्या पायावर उभे राहण्याची प्रेरणा देते.