जानुशिरासन हे एक बैठक स्थितीतील आसन आहे. जानु म्हणजे गुडघा. जसा पश्‍चिमोत्तानासनात गुडघा आणि डोक्‍याचा संबंध येतो तसाच जानुशिरासनामध्ये येतो.
आसन कसे करावे?
प्रथम बैठक स्थितीत बसावे.
डाव्या पायाची टाच गुदद्‌द्‌वारापाशी दाबून ठेवावी.
उजवा पाय लांब व सरळ ठेवावा.
दोन्ही हातांनी उजव्या पायाचा चवडा पकडावा.
श्‍वास सोडत पोट आतल्या बाजूला खेचत डोके हळूहळू खाली वाकवावे.
तोंड आणि हनुवटी गुडघ्यावर टेकवण्याचा प्रयत्न करावा.
हे आसन पूर्ण झाल्यावर कुंभकस्थिती रहावे आणि मग हळूहळू श्‍वास घेत वर यावे.
पाच ते दहा सेकंदापर्यंत टिकवता येते.
वर येताना कुंभक सोडून पूरक आणि रेचक करावे.
या आसनाची वैशिष्टये
मुत्रेद्रिंय आणि गुदद्वार यांना या आसनाचा विशेष फायदा होतो. डावा पाय लांब करूनही हे आसन करता येते. रोज नियमित सराव केल्यास अर्धा तासही हे आसन टिकवता येते पण प्रत्येकाला ते शक्‍य नाही म्हणून शक्‍यतो हे आसन शौचानंतर करावे. जानुशिरासन उत्तम जमल्यास पश्‍चिमोत्तानासन सहज जमते. दिवसातून पाच-सहा वेळा करावे.
हे आहेत या आसनाचे लाभ
खोकला, दमा, ताप यासारखे विकार या आसनाने दूर होतात. आयुष्य वाढते, कुंडलिनी शक्‍ती जागृत होते, मुत्रविकार बरे होतात, मुख्य म्हणजे शरीरातील आळस निघून जातो, तसेच दुर्बलता कमी होऊन शक्‍ती वाढते. पोटाच्या सर्व तक्रारी दूर होतात. जर पोटात कळ येत असेल तर ती नाहीशी होते. जानु शिरासनामुळे पश्‍चिमोत्तानाचे फायदे तर मिळतातच शिवाय शरीर सशक्‍त बनते. स्त्रियांचे योनीचे रोग बरे होतात. तसेच काम जागृतीसाठी हे आसन फार पूर्वी केले जात असे. एकंदर या आसनामुळे स्त्रियांची कामवासना जागृत होते. वंध्यत्वाचे प्रश्‍न सुटतात, म्हणून स्त्रियांनी हे आसन नियमित करावे, जठराग्नि प्रदिप्त होतो आणि पचनक्रिया सुधारते. पुरूषांनीही हे आसन रोज करावे. त्यामुळे त्यांचे लिंगाचे प्रॉब्लेम सुटतात, शरीरात इतरत्र कुठे गाठ येऊन त्रास होत नाही.
तरूणांनी हे आसन नियमित करावे, त्यामुळे ब्रह्मचर्यपालनास मदत होते. फक्‍त ज्यांचे गुडघ्यांचे अथवा पोटाचे ऑपरेशन झाले असेल त्यांनी डॉक्‍टरांच्या सल्लयाशिवाय हे आसन करू नये.
करपट ढेकरा येत असतील तर हे आसन जरूर करावे. या आसनाच्या नियमित सरावाने करपट ढेकरा तर थांबतात शिवाय आतड्याचे रोगही बरे होतात. ऍसिडिटी बरी करण्यासाठी जानुशिरासन जरूर करावे. अपानवायु किंवा गॅसेस सुटत असतील तर जानुशिरासन केल्यामुळे गॅसेसचा प्रॉब्लेम मिटतो. गुदा भंगदरासारखा असाध्य रोग टाळण्यासाठी जानुशिरासन रोज करावे.
