पुणे – आपल्या आजूबाजूला अनेक प्रकारची झाडे आणि वनस्पती आहेत, जे अनेक औषधी गुणधर्मांनी समृद्ध आहेत. तथापि, बर्‍याच वेळा आपण आपल्या सभोवतालच्या गोष्टी निरुपयोगी किंवा जंगली समजून तोडतो किंवा उपटतो. अशीच एक काटेरी वनस्पती म्हणजे ‘सत्यनाशी’ जे अनेक औषधी गुणधर्मांनी परिपूर्ण आहे. चला तर, आज त्याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.
आपल्या आजूबाजूच्या उद्याने, बागा आणि रस्त्याच्या कडेला अनेक प्रकारची झाडे, वनस्पती आणि फुले उगवलेली दिसतात. अशी अनेक झाडे आणि वनस्पती आहेत ज्याबद्दल लोकांना माहिती नाही आणि ते त्यांना जंगली आणि निरुपयोगी समजतात. अशीच एक वनस्पती म्हणजे पिवळ्या रंगाचे ‘सत्यनाशी’ फूल, जे अनेकदा निरुपयोगी मानले जाते आणि फेकले जाते.
सत्यनाशी वनस्पतीला अनेक नावे आहेत, त्याबद्दल जाणून घेऊया. सत्यनाशी वनस्पती उजार कांटा, प्रिकली पॉपी, कटुपर्णी, मॅक्सिन पॉपी अशा वेगवेगळ्या नावांनी ओळखले जाते. शेतकरी अनेकदा याला निरुपयोगी वनस्पती समजतात आणि तोडून फेकून देतात.
पण आयुर्वेदात अनेक प्रकारच्या आजारांवर औषध म्हणून याचा वापर केला जातो. सत्यनाशीचे पान, फूल, देठ, मूळ आणि साल या सर्वांचा खूप उपयोग होतो. कुंडीत लावल्यास ते सुंदर दिसेल आणि त्याचे फायदेही मिळू शकतात. आज आम्ही तुम्हाला या वनस्पतीशी संबंधित काही खास गोष्टी सांगत आहोत.
* कशी असते ही वनस्पती ?
सत्यनाशी वनस्पती दिसायला खूप सुंदर असते आणि बहुतेक वेळा मोकळ्या जमिनीवर उगवते. या वनस्पतीमध्ये अनेक औषधी गुणधर्म आहेत. तुम्हाला ते अनेकदा रस्त्याच्या कडेला किंवा निर्जन ठिकाणी आढळेल. या वनस्पतीच्या फुलांवर, पानांवर आणि फांद्यांवर काटे असतात आणि ते अत्यंत काळजीपूर्वक तोडावे लागते.
पिवळ्या रंगाच्या फुलांच्या आत जांभळ्या रंगाचे बीज दिसतात. सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे जेव्हा तुम्ही एखादे रोप किंवा फूल तोडता तेव्हा त्यातून पांढर्‍या रंगाचे दूध बाहेर येते. पण जेव्हा तुम्ही सत्यनाशी वनस्पती तोडाल तेव्हा तुम्हाला त्यातून पिवळ्या रंगाचे दूध बाहेर पडताना दिसेल.
* सत्यनाशी वनस्पतीचे फायदे काय ?
काटेरी आणि निरुपयोगी दिसणारी ही वनस्पती अनेक गुणधर्मांनी परिपूर्ण आहे आणि त्याचे अनेक फायदे आहेत. . ज्यांना वारंवार खोकला किंवा श्वासोच्छवासाचा त्रास होतो त्यांनी त्याची मुळं पाण्यात उकळून त्याचा काढा म्हणून प्यायल्यास खूप फायदा होतो.
. गिलोय रस सत्यनाशीच्या तेलात मिसळून प्यायल्याने काविळीसारख्या आजारांपासून आराम मिळतो.
. पोटदुखीची समस्या दूर करण्यासाठीही ही वनस्पती खूप प्रभावी आहे, तुम्ही फक्त त्याच्या दुधात तूप मिसळून प्यावे आणि तुम्हाला दुखण्यापासून आराम मिळेल.
. दाद किंवा रिंगवोर्ममध्ये अँटीफंगल गुणधर्माने समृद्ध सत्यनाशी वनस्पती फायदेशीर ठरते. सत्यनाशीच्या पानांचा रस किंवा तेल प्रभावित भागावर लावल्याने रिंगवोर्म ची लक्षणे हळूहळू हलकी होतात आणि संसर्गाचा प्रसारही थांबतो.
. खाज येण्याच्या समस्येमुळे माणसाला त्रास होतो, जास्त खाज सुटल्याने त्वचेवर पुरळ उठते आणि काही वेळा रक्तस्त्रावही सुरू होतो. सत्यनाशी वनस्पती फोड, पिंपल्स, खाज आणि जळजळ यावर फायदेशीर आहे. यासाठी सत्यनाशीच्या पिवळ्या दुधाचा रस लावावा. हे लावल्याने तुम्हाला खाज सुटण्यापासून आराम मिळेल.
* सत्यनाशीचे रोप कसे लावायचे ?
निवडुंगाच्या रोपाप्रमाणेच सत्यनाशीचे रोप तुम्ही तुमच्या घरात लावू शकता. त्यात फुले उमलली की ती खूप सुंदर दिसेल. ते लावण्यासाठी आपल्याला फक्त त्याचे पक्व बियाणे आवश्यक आहे. तुम्ही हे मातीत व्यवस्थित रुजवा आणि काही दिवसातच रोप वाढू लागेल.
या वनस्पतीला विशेष काळजीची आवश्यकता नाही. लागवड करताना काही सेंद्रिय खत जमिनीत मिसळावे. बियाण्यांद्वारे रोप वाढवण्याव्यतिरिक्त, आपण एक लहान रोप देखील आणू शकता आणि ते लावू शकता. दिवसातून दोन-तीन वेळा पाणी देण्याव्यतिरिक्त, आपण ते उन्हात किंवा सावलीत कुठेही ठेवू शकता.
