“सुलेखन’ हा विषय शाळांनी गांभीर्याने घेण्याची वेळ
अंजली खमितकर
पुणे – “सुंदर अक्षर हा खरा दागिना!’ असे सुविचार पूर्वी शाळांमधील “कॉमन फळ्या’वर लिहिली जायची. शाळेत, घरून अक्षरे चांगली काढा, परीक्षेत कमी गुण मिळतील असे कानी कपाळी कायमच ओरडले जायचे, सांगितले जायचे. मात्र आता हा “आव्वाज’ शाळांमधून, घरांमधून येणे बंदच झाले आहे. त्यामुळेच “सुलेखन’ हा विषय शाळांनी गांभीर्याने घेण्याची वेळ आली आहे.
डॉक्टरांनी लिहिलेली “प्रिस्क्रिप्शन’ समजत नाही, या आशयाचे अनेक जोक कायम समाजमाध्यमांवर फिरत असतात. याशिवाय महात्मा गांधीजींना स्वत:चे अक्षर चांगले नसल्याची सल कायम होती असेही सांगितले जायचे. अशा एक ना अनेक गोष्टी “अक्षरां’च्या विषयाभोवती फिरताना दिसतात. आताच्या संगणक, मोबाइल आणि टॅब आदींच्या जमान्यात सुंदर अक्षर तर सोडाच परंतु सगळ्यांचे कागदपेन घेऊन लिहिणेच बंद झाले आहे. ही अतिशय धोकादायक गोष्ट झाली आहे. पालकांचेच असे झाले आहे म्हटल्यानंतर ते मुलांनाही “लिहिण्याचा सराव कर’ असे सांगताना दिसत नाही. सरावच नाही तर मग “सुलेखन’, “सुंदर अक्षरे’ हा विषय त्यापेक्षा लांबच राहतो.
यावर उतारा हा “सुलेखना’चा असू शकतो. त्यामुळे “सुलेखन’ ही चळवळ शाळा स्तरांवरून वाढली पाहिजे आणि शाळांनी यामध्ये पुढाकार घेतला पाहिजे. आता यात शाळांनीच का पुढाकार घ्यायचा, पालकांनी का नाही असा युक्तिवाद साहजिकच होऊ शकतो. परंतु जेव्हा सांघिकरित्या प्रयत्न केले जातात त्यातून निर्माण झालेल्या अप्रत्यक्ष स्पर्धेतून मुलांचे लिखाण आणि अक्षर सुधारते हे प्रयोगातून सिद्ध झाले आहे.
अक्षर ओळख होण्याचा कल या दोन वर्षांत पुढे गेला आहे. त्यासाठी शाळांनी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे. कारण ही “ग्रुप ऍक्टिव्हिटी’ आहे. त्यात जेव्हा ती होते तेव्हा चढाओढ निर्माण होऊन मुले अक्षरांवर मेहनत घेतात. त्यामुळे “ऐसी अक्षरे रसिके मेळविन’ या ओळींच्या भावार्थापेक्षा शब्दश: अर्थ आता मुलांच्या मनांत रुजवणे अत्यंत आवश्यक आहे.
बॉलपेन वापरताना त्याचे जे चुकीचे परिणाम आहेत ते मुलांमध्ये दिसायला लागतात. यामध्ये बोटे दुखणे, डोळे दुखणे, दाबून लिहिण्याची सवय लागते, त्याचा नकळत परिणाम मुलांच्या मानसिकतेवर होतो म्हणजे हट्टीपणा वाढतो. त्याचा अभ्यास “अक्षरभाव विश्लेषण’ म्हटले जाते. मनातल्या हट्टीपणाची भावना ही नकळत लिहिताना त्या पानांवर उमटते. त्याचा दुष्परिणाम होतो. ते टाळता येणे शक्य आहे. त्यासाठी “फाउंटन पेन’ कसा वापरायचा याचे प्रशिक्षण मुलांना दिले तर त्याचा अत्यंत उपयोग होतो.
– शैलेश जोशी, “सुलेखन’ प्रसारक
फाऊंटन पेनची गंमत औरच
ज्यावेळी मुलांना पेन्सिल कशी वापरायची हे जसे शिकवले जाते तशीच सुरूवात आपण फाऊंटन पेन (शाई पेन) बाबतीतही करणे अत्यंत आवश्यक आहे. आपल्याला थेट “पेन वापरावे’ असे सांगितले जाते. परंतु पेन कसा वापरावा, कोणता वापरावा याचे कोणतेच प्रशिक्षण दिले जात नाही, वास्तविक जे अत्यंत आवश्यक आहे.