बाहेर सगळीकडे मस्त हिरवाई पसरली होती. हवा अगदी कुंद, अंगावर शहारे आणणारी होती. सकाळी उठल्यापासून तिला घरातली प्रत्येक वस्तू नवी भासत होती. तिची लाडकी उशीही आज कधी नव्हे ती तिच्याकडे लाडाने बघतेय असं वाटत होतं. अशी ती मनसोक्त कधी झोपलीच नव्हती.
पहाटेची ऊबदार कोवळी किरणं इवल्याशा हिरव्या पानांवर पडली. त्यांनी आईच्या मायेनं त्यांच्या अंगावरचं दवबिंदूंचं पांघरूण बाजूला केलं. तशी आळोखे-पिळोखे देत ती पानं तरारून जागी झाली. डोळे चोळत आभाळाकडं बघताना त्यांच्या डोळ्यात आभाळाचं तांबूस-निळसर प्रतिबिंब विस्फारलं.
पाटातून वाहणाऱ्या पाण्यात सुळ्ळकन बुडी मारून टिटवीनं आंघोळ उरकली आणि पाटाच्या काठावर बसून अंग झटकलं. तिला एकदम ताजंतवानं वाटलं तसं ती टिवटिव… टिवटिव… ओरडत उडून गेली. फुलंही पाकळ्या उलगडून कोवळं ऊन खाऊ लागली. परागकणांच्या ओढीनं भुंगे नि फुलपाखरांचे थवे वाऱ्यावर हिंदोळे घेऊ लागले. फुलपाखरांच्या पंखांची रंगीबेरंगी नक्षी हवेत तरंगल्यासारखी भासू लागली. त्या नक्षीची भुरळ फुलांनाही पडली.
तिकडे गॅलरीत गरमागरम चहाच्या कपातून निघणाऱ्या वाफा सावकाश आभाळापर्यंत पोचत होत्या. त्या वाफा पाण्याचा अंश बनून ढगात साचत होत्या. त्या काळ्याकुट्ट ढगांवर स्वार होऊन त्या वाफा… आता त्या वाफा कुठे राहिल्या होत्या… त्या तर पावसाचे थेंब बनल्या होत्या. हजारो किलोमीटरचा प्रवास करत, हजारो गावं, शहरं ओलांडत हे ढग आकाशातून पळत होते. मध्येच काही काळ विसावा घेत होते तर दम खाऊन झाला की पुन्हा जोराने धाप लागेस्तोवर पळत होते. याच ढगातले थेंब पाऊस बनून कोसळू लागले. तिथे खाली असलेल्या चहाच्या मळ्यात त्यांचा दवभिजला दरवळ पानांवरून ओघळत होता.
…दुपारचा एक वाजला होता. पावसाचे दिवस असल्याने जाचणारं ऊन नव्हतं, पण एसटी स्टॅंडवर विनाकारण रेंगाळणाऱ्या तरुणांसारखी दुपार बरीच रेंगाळली होती. मधूनच वाऱ्याची एखादी झुळूक येऊन गॅलरीतल्या निशिगंधाला झोके देत होती. सुटीचा दिवस होता पण आज तिने घरातच राहायचं ठरवलं होतं. थोडं उशिरा अंघोळ उरकून ती पुन्हा बेडरूममधल्या कोचावर पहुडली होती. पोटावर झोपून पाय हलवत गॅलरीच्या पलीकडे बघत होती. बाहेर सगळीकडे मस्त हिरवाई पसरली होती. हवा अगदी कुंद, अंगावर शहारे आणणारी होती. सकाळी उठल्यापासून तिला घरातली प्रत्येक वस्तू नवी भासत होती.
तिची लाडकी उशीही आज कधी नव्हे ती तिच्याकडे लाडाने बघतेय असं वाटत होतं. अशी ती मनसोक्त कधी झोपलीच नव्हती. रात्री उशिरा आल्यावर पुन्हा उद्या सकाळच्या मिटिंगला पोचायची घाई डोक्यात घेऊनच ती झोपी जायची. सकाळी उठलं की पुन्हा रहाटगाडगं सुरूच. झोपतानाही ती स्वतःच स्वतःसोबत नसायची तर दुसरं कुणी असायची काय बिशाद. अशात आज तिच्या लाडक्या उशीचा नंबर लागला आणि रात्रभर दोघी एकमेकींच्या घट्ट मिठीत होत्या. टेबल लॅम्प, भिंतीवरची राधाकृष्णाची फ्रेम, गॅलरीत लावलेला मनीप्लॅंट… आणि… हो निशिगंध. सगळंच नवीन भासत होतं.
…त्याची भेट होऊन आता जवळपास तीन वर्षे होत आली. या तीन वर्षांत त्याच्या आठवणींनीच तिला जगवलं होतं. तो तीन वर्षांसाठी यूएसला गेला होता. त्यामुळं घरात ती एकटीच असायची. लग्नाला चारच महिने झाले होते आणि तो यूएसला गेला. कसं राहायचं त्याच्याशिवाय इतके दिवस… हे अशक्यच आहे आपल्यासाठी असं तिला सुरुवातीला वाटलं पण हळूहळू सवय होत गेली… म्हणजे तिनेच सवय करून घेतली. अर्थात त्याशिवाय दुसरा पर्यायही नव्हता. पण त्याच्या आठवणींनी सगळं घर तुडुंब भरलं होतं. किचन, हॉल, गॅलरी, डायनिंग टेबल… आणि… बेडरूम… तिथं तर तो तिच्या रोमरोमावर राज्यच करायचा… अर्थात तिलाही ते आवडायचं… तिनेच त्याला तो हक्क बहाल केला होता.
…तो भारीच होता. तो म्हणायचा, “मी कुठं दूर चाललोय तुझ्यापासून. इथंच तर असणार आहे मी कायम. घरात सगळीकडं मी आहेच की. तू किचनमध्ये स्वयंपाकासाठी जाशील तेव्हा मी शेजारी कांदा-मिरची कापून देताना दिसेलच की. डायनिंग टेबलवर तू जेवायला बसशील तेव्हा तुला घास भरवायला शेजारी मीच तर असणार आहे.’ पण तिला ते पटत नव्हतं कारण एकटं राहणं या गोष्टीची कल्पनाच तिने कधी केली नव्हती. लहानपणापासून सतत माणसांच्या गराड्याची सवय होती तिला. घरातही दोन भाऊ, बहीण, आई-वडील… सगळे तिचेच जास्त लाड करायचे. शाळा-कॉलेजातही मित्र-मैत्रिणींच्या घोळक्यात कायम केंद्रस्थानी ती असायची. कुठं वन डे टूर ठरली आणि ती नसेल तर ती टूरच रद्द करायचे दोस्तलोक. इतक्या प्रेम आणि आपुलकीच्या वातावरणात वाढलेल्या तिला असं एकटं राहणं कसं काय जमलं असतं? पण तिने ते जमवलं.
ऑफिसच्या कामात दिवस कसा निघून जायचा ते तिला कळायचंही नाही, पण अंधार झाला नि गॅलरीतला निशिगंध बहरायला लागला की त्याची आठवण यायची. निशिगंधाचा सुगंध तिला छळायचा. बेडरूममध्ये अशा अनेक रात्री त्याच्यासोबत तिने खुलवल्या होत्या. निशिगंधाच्या साक्षीने ते दोन जीव एकमेकांत मिसळून जायचे. तेच साजरे क्षण तिला बोचायचे. मग ती एखादं पुस्तक हातात घ्यायची. पुस्तक वाचायला घ्यावं तर त्यातही त्याचीच गोष्ट. जणू काही हे पुस्तक त्याच्यावरच लिहिलंय. पुस्तकातही एखादा प्रणयप्रसंग आला की, ती कावरीबावरी होऊन जायची. इतका सुंदर पाऊस सुरू आहे सगळीकडे, कुंद वातावरण आहे आणि आपला जिवलग आपल्या सोबत नाही, ही गोष्ट तिला खूप त्रास द्यायची.
रोज रात्री त्याचा व्हिडिओ कॉल यायचा. तेवढीच काय ती तिच्या दु:खावर फुंकर. बोलता बोलता किती वेळ जायचा कळायचं नाही. आधी तिला वाटायचं आज व्हिडिओ कॉल आला की त्याला हे सांगू, ते सांगू… पण त्याचा चेहरा व्हिडिओ कॉलवर दिसला की ती ब्लॅंक व्हायची. काय सांगावं ते सुचायचंच नाही. त्याचा तो देखणा, रुबाबदार चेहरा नुसता न्याहाळत बसावं असं तिला वाटायचं. तो तिकडच्या गोष्टी सांगत राहायचा. कित्येकदा तिला तो काय बोलतोय हे कळायचंच नाही पण तरी ती हातावर हनुवटी ठेवून नुसते डोळे विस्फारून त्याचा चेहरा न्याहाळत बसायची.
…तो असताना एक बुलबुल पक्षी कायम गॅलरीत यायचा. पहाटेच येऊन त्या निशिगंधाच्या फांदीवर बसायचा आणि जणू काही त्याला हाक मारतोय असं ओरडायचा. हा ही इकडून त्याला शिट्टीचा आवाज काढत प्रतिसाद द्यायचा. ती दोघं काय बोलायची काय ठाऊक? तिने विचारलं तर तो सांगायचा, पक्षांचं बोलणं कळायला त्यांची भाषा यायची गरज नाही, भावना कळाल्या तरी पुरेसं आहे. तुझ्या मनात काय आहे ते कसं ओळखतो मी?… मग तीच तर खरी गंमत आहे. समोरच्याने सांगण्याआधी त्याच्या मनातलं आपल्याला तर सगळ्यांचंच जीवन किती सुखदायी होऊन जाईल.
पण तिला त्याच्या मनातलं नाही ओळखू आलं कधी… ती तिच्या चष्म्यातून बघत राहिली त्याच्याकडं. त्यातनं ती नेहमी त्याच्यावर रुसायची पण तो समजूत काढायचा. आता तो इतके दिवस सोबत नाहीये तेव्हा खूप शांतपणे विचार केल्यावर त्याच्या प्रत्येक कृतीचा अर्थ समजायला लागलाय.
…काहीही म्हणा, त्याचं जवळ नसणं तिला आता चांगलंच जाणवू लागलंय. एकीकडे विरहानं ती जास्त सोशिक आणि विचारी बनतेय तर दुसरीकडं दुराव्यामुळं ती जास्त भावूक झालीय. तो सांगायचा, आपण दोघंही नसू तेव्हा काय उरेल?… असले काहीतरी गहन प्रश्न विचारायचा तो आणि ती स्तब्ध होऊन जायचे. ती हरल्यावर तोच उत्तर द्यायचा, आपण नसलो, हे घरही नसलं, हे शहरही नसलं तरी हा निशिगंध तर कुठे ना कुठे असेलच की. समजा ते ही नसलं तर तुझ्या काळजावर निशिगंधाच्या साक्षीनं उमटलेला प्रीतखुणा तर कुठं पळून जाणार नाहीत… त्या प्रीतखुणाच तिच्या अस्तित्वासाठी तिचा प्राण बनून सोबत उभ्या होत्या…
– बी. चंद्रदास