कशाला पुसून टाकलंस नाव… त्याने विचारलं. ती नुसतंच त्याच्या डोळ्यात बघत राहिली. जराशी हसली नि वाळूने माखलेला हात तसाच तिने त्याच्या केसांतून फिरवला. त्या दोघांच्या ऊरात लाटांचे आवाज उसळत होते. किनाऱ्यासमोर समुद्र घोंघावत होता…
हातात पेन्सिल घेतली. काय चित्रं काढावं सुचत नव्हतं. तो हलक्या हाताने पेन्सिल कागदावरून फिरवू लागला. पेन्सिलीतून सुंदर डोळे उमटले, डोळ्यालगत चाफेकळी नाक, गुलाबी ओठ असं सगळं चितारलं. ती कोण होती त्याला ठावूक नव्हतं. त्याच्या मनात एक प्रेयसी होती पण ती कागदावर उमटली तीच होती की नाही, हे त्याला निश्चित माहित नव्हतं. ती प्रेयसी अशीच होती. सुंदर डोळे, चाफेकळी नाक, गुलाबी ओठ, तजेलदार कांती असावी अशी त्याच्या शरीराची अपेक्षा. पण मनात तिचं चित्रच नव्हतं कारण मनाला डोळे नसतात. मग हे कागदावर उमटलंय ते काय आहे… शरीराची गरज की मनाची इच्छा…
कारण चित्र रेखाटलं शरीराने असलं तरी त्यात उमटलेल्या भावना मनातल्याच असणार. मग हे चित्र ओळखीचं का वाटत नाहीये. म्हणजे कनेक्टच होत नाहीये त्याच्याशी. रस्त्याने जाताना शेकडो मुली दिसतात. कुणी उंच असते तर कुणी ठेंगणी, कुणी सावळी तर कुणी उजळ, कुणाचे केस लांबसडक असतात तर कुणाचे गाल गुलाबी असतात. पण म्हणून सगळ्याच मुलींचं नाही ना आकर्षण वाटत. त्या शेकडोमधली एखादीच अशी असते जिच्याकडं बघत राहावंसं वाटतं, जिच्या डोळ्यात बुडून जावंसं वाटतं आणि जिच्या मिठीत आपल्याला सगळं जग सापडेल असं वाटतं. पण तसं जिच्याबद्दल वाटावं तशी चित्रातली ही मुलगी नव्हती. मग…
कशाला उगाच डोक्याला शॉट… म्हणत त्याने ब्रश घेतला. काळ्या रंगात बुडवला नि ते चित्र त्या रंगाने झाकून टाकलं. आता चित्र त्याच्या मनासारखं झालं होतं. कल्पना तर आहे पण आकार नाही, मन तर आहे पण शरीर नाही, प्राण तर आहे कलेवर नाही…
आई – पियु, या बघ बारा मुलांच्या प्रोफाईल्स आहेत. फोटोपण आहेत. निवांत बघून घे. आता यातला एक निवड बाई. तुझ्यासाठी स्थळं बघून बघून कंटाळले आता. कित्ती मुलं दाखवायची बाई तुला… आमच्या वेळेस बरं होतं. बघाबघीची भानगडच नव्हती. आई-बापानं सांगितलं की मुकाट लग्न करून मोकळं व्हायचं. शेवटी काय संसार ज्याला करायचा असतो ना तो कसाही करतो. नवरा दारूडा असला तरी बायका निभावतातच ना…
(आपण जरा जास्तच बोलतोय असं वाटल्याने आई थांबली.) एक पॉज घेऊन म्हणाली, पियु राणी मला अगदी तस्सं नव्हतं म्हणायचं. तुला तर माहित्येय ना. तुझंही लवकर कार्य घडावं, एखादं मूल व्हावं, छान संसार व्हावा, असंच वाटतं मला. मी काय तुझी वैरीण थोडी आहे. पण तुम्हा हल्लीच्या पोरींना काय पाहिजे असतं काय माहित… आणि मी म्हणते तुझा ड्रीम बॉय अगदी कोण नट असेल त्याच्याशी तुझं लग्न झालं समज तर तुझा संसार सुखाचा होईल याची काय गॅरंटी. शेवटी सुख मानण्यावर आहे. नवऱ्याने बायकोला आणि बायकोने नवऱ्याला सुखात ठेवलं म्हणजे झालं. एकमेकांच्या मनातलं कळायला आपण काय जादूगार नसतो. पण तोंडाने व्यक्त केलेली अपेक्षा दोघांनी पूर्ण केली म्हणजे झालं. संसार म्हणजे दुसरं असतं तरी काय… आख्ख्या दुनियेच्या विरुद्ध तुम्हीच एकमेकासोबत खंबीर उभं राहिलात की संपलं…
पियू – मॉम, यार तू म्हणतेस ते बरोबर आहे पण मग कुणाशीही लग्न करून टाकू का. यार त्याच्यात काहीतरी असलं पाहिजे ना जे मला आवडेल… क्लिक होईल.
आई – हेच हेच मी म्हणतेय. हे काहीतरी किंवा क्लिक म्हणजे काय हे तुम्हाला तरी माहित्येय का… काय क्लिक होणारेय हे तुम्हालाच माहित नसेल तर तसा जोडीदार शोधणार कसा. आमचे एक सर होते सायकॉलॉजीचे ते सांगायचे. माणसाचा सगळ्यात मोठा प्रॉब्लेम काय आहे माहितीये का… त्याला कल्पना तर करता येते पण ती मूर्त रूपात समोर आली तरी ओळखता येत नाही. म्हणजे त्याचं इमॅजिनेशन असतं झिरो डी फॉर्ममध्ये म्हणजे अमूर्त वगैरे काय तो शब्द आहे तसं आणि त्याला अपेक्षा असते ती त्याची कल्पना सेव्हन डी मध्ये साकार होण्याची. हे कधीच शक्य होणार नाही.
पियू – मॉम. यार असंच होतंय काहीतरी. ते काहीतरीच सापडत नाहीये ना. स्थळं आवडताहेत मला. शिक्षण, दिसणं वगैरे ओके वाटतंय एक-दोघांचं पण पुढं काय होईल… पुढं सगळंच बिघडलं तर… अशी भिती वाटते.
आई – अगं, दॅट इज अनसर्टेन्टी, अनिश्चितता. तीच तर गंमत आहे. सगळंच निश्चित असेल तर जगणं यांत्रिक होऊन नाही का बसणार. आता बघ. तू माझी मुलगी होणार किंवा मी तुझी आई होणार हे आपल्या दोघांनाही माहित नव्हतं. तू बाळ होतीस तेव्हा तुला काय आवडतं, काय नाही असं तुला जोखत मी तुला वाढवलं. तू जरा कळती झालीस तेव्हा तू ही आईला काय आवडतं काय नाही याचा अंदाज घेत घेतच पुढं गेलीस ना.
पियु – म्हणजे, आय डिडन्ट गॉट इट.
आई – म्हणजे त्या दिवशी एका मुलीला जायचं होतं डेटिंगला. पण तिने मॉमला सांगितलं आमची कॉलेजची स्टडी टूर आहे म्हणून.
पियूचे डोळे एकदम विस्फारले. आता आई आपली चांगली चंपी करणार असं तिला वाटलं.
आई – बाय द वे, रघू इज नॉट अ बॅड गाय.
पियूने असा काही चेहरा केला आणि मम्मा यू आर सो स्वीट म्हणत तिला घट्ट मिठी मारली.
लॅपटॉप उघडून तो बसला. समोर वर्डची न्यू फाईल ओपन केली. काय लिहायचं काहीच डोक्यात नव्हतं. एक लव्हर कपल समुद्र किनारी बसलंय. मुलगी वाळूवर बोटाने दोघांची नावं लिहिते. बदाम काढते आणि त्याच्या डोळ्यात बघते. तो तिला हळूच जवळ ओढून मिठीत घेतो. त्या घट्ट मिठीत जणू सगळं जग सामावलंय असं त्या दोघांनाही वाटतं. मिनिटभराने मिठी सैल होते. ती वाळूवरचं नाव हाताने पुसून टाकते. तसं तो तिला विचारतो… का पुसलंस नाव…
बस्स. एवढंच त्याला सुचलं होतं. पुढं काय लिहायचं काही ठरवलं नव्हतं. कीबोर्डवर बोटं चालत गेली. एकेक शब्द स्क्रीनवर उमटत गेला. त्याच्या मनात जे अमूर्त होतं पण त्याच्या कल्पनेत जे चित्र रूपात दिसत होतं ते तो शब्दात उतरवत होता.
त्याने विचारलं… का पुसलंस नाव.
तिने त्याच्या गालावर ओठ टेकवले. वाळूमाखला हात त्याच्या केसांतून फिरवला. हळूच त्याच्या ओठावरून ओठ विलग केले आणि ती बाजूला होत म्हणाली. प्रत्येक अमूर्त ही एका मूर्ताची सुरवात असते. म्हणजे कल्पना ही वास्तवाची सुरुवात असते. आता आपण नावं लिहून जी कल्पना केली ती अमूर्तातून मूर्तात आली. आता ती पुसून टाकू या.
पुन्हा अमूर्त होऊन जाऊ या. आता पुढे काय सुचेल काय माहीत. काही वेळापूर्वी आपली नावं एकमेकाशेजारी होती. आत्ता क्षणापूर्वी आपले ओठ एकमेकांत गुंतले होते. काही काळाने आपण कदाचित सोबतही नसू. पण अमूर्ताकडून मूर्ताकडे जाणारा, कल्पनेकडून वास्तवाकडे जाणारा हा खेळ कायम सुरू राहील.
आज तो किनाऱ्यावर होता. एकटाच. अनेक वर्षांनी तो पुन्हा किनाऱ्यावर आला होता. ज्या झाडाखाली तिने वाळूत त्यांची नावं लिहिली होती. तिथंच तो आला. त्याच ठिकाणी बसला. त्याने डोळे मिटले… आणि ती त्याच्या शेजारी आली. तशीच लाडीकपणे. त्याच्या कानाशी ओठांनी चाळा करत राहिली. तिने पुन्हा वाळूत नावं लिहिली. थोड्या वेळाने ती पुसून टाकली. त्याने पुन्हा तोच प्रश्न विचारला. तिने परत त्याच्या ओठांवर ओठ टेकले.
…त्याने डोळे उघडले तर त्याच्या शेजारी कुणीच नव्हतं. त्याने केसांतून हात फिरवला तर त्याच्या हाताला वाळूचे कण चिकटले.
एक वाचक हे वाचत होता. तो लेखकासोबत किनाऱ्यावर गेला. तिथून ड्रॉईंग टेबलवर आला. तिथून परत किनाऱ्यावर गेला. तिथं त्यालाही ते लव्हर कपल दिसलं… रित्या मनाने त्याने वाचन सुरू केलं होतं. या शेवटच्या ओळीपर्यंत येता येता त्याचं मनही अव्यक्ताकडून व्यक्तापर्यंत पोचलं. अत्यंत भारलेल्या अवस्थेत त्याने डोक्यावरून हात फिरवला. तोच हात खाली आणून त्याच्या तळव्याकडे तो पाहात राहिला… त्यालाही वाळूचे कण चिकटले होते.
– बी. चंद्रदास