गेल्या एक वर्षापेक्षा किंवा त्यापेक्षाही अधिक काळ उत्तर कोरिया वारंवार चर्चेत राहिलेला आहे, उत्तर कोरिया ही एक ठिणगी आहे; उत्तर कोरिया हे जगापुढचे एक महान प्रश्नचिन्ह आहे. काही महिन्यांपूर्वी उत्तर कोरियावरून जगाने श्वास रोखून धरला होता. जगात जी संभाव्य युद्धस्थळे आहेत, त्यात उत्तर कोरिया एक प्रमुख युद्धस्थान आहे. सध्या तरी उत्तर कोरिया हा सर्वाधिक किंवा अत्याधिक वार्ता असलेला देश आहे. पहिल्या महायुद्धाच्या वेळचा जर्मनीचा पहिला विल्यम, दुसऱ्या महायुद्धातील हिटलर, मुसोलिनी, टोजो आदींचीच आठवण उत्तर कोरियाचा हुकूमशहा किम जोंग उन हा करून देत आहे.
16 ऑगस्टला उत्तर कोरियाने आणखी एका नव्या क्षेपणास्त्राचे परीक्षण केलेले आहे. यावेळी देशाचा सर्वेसर्वा किम जोंग उन स्वतः उपस्थित होता. उ. कोरियाचे प्रमुख शत्रू दक्षिण कोरिया आणि अमेरिका यांच्यावर दबाव आणण्यासाठीच उत्तर कोरियाची ही सारी धडपड चालू आहे. गेल्या काही आठवड्यात उ. कोरियाने वारंवार क्षेपणास्त्र परीक्षणे केली आहेत. जवळच्या अंतरावर मारा करू शकणाऱ्या दोन क्षेपणास्त्रांचे परीक्षण घेण्यात आले, या क्षेपणास्त्रांचे मारा करण्याचे सामर्थ्य 230 कि.मी. एवढे आहे. चाचणी यशस्वी झाली असा तेथील शासकीय वृत्तसंस्थेचा दावा आहे. आमचे संकल्पित उद्दिष्ट साध्य झाले असून क्षेपणास्त्र चाचणीचा योग्य तो परिणाम घडणार आहे आणि त्यामुळे आम्ही अधिक सशक्त, सक्षम, आत्मविश्वासयुक्त झालेले आहोत, असाही दावा त्यांनी प्रस्तुत केला. त्यामुळे वाटाघाटी, बोलणी आदींचा मार्गही कठीण होत जाणार आहे.
पूर्व आशियात कोरियन भूमीच्या उत्तरेला वसलेला हा उत्तर कोरिया देश स्वतःला कोरिया जनवादी लोकतांत्रिक गणराज्य असे म्हणवितो. 38 व्या रेखांशावर उत्तर कोरिया आणि दक्षिण कोरिया असे विभाजन झालेले आहे. अमनोक आणि तुमेन या दोन नद्या उ. कोरिया आणि चीन यांच्या सीमा निश्चित करतात. तर तुमेन नदीचा एक प्रवाह रशियाची सीमा निश्चित करतो. कोरियन भाषेत या देशाचे नाव जोसन मिंजुजुई इंमिं गोंगहुआगुग असे आहे. अधिनायकवादी हुकूमशाही असे राज्याचे स्वरूप आहे. लोकसंख्या आहे सुमारे अडीच कोटी.
एकीकडे जग अधिकाधिक चांगले सुंदर व्हावे अशी काहींची अपेक्षा, खटपट, प्रयत्न तर उत्तर कोरियात मानवाधिकार नावाची गोष्टच शिल्लक नाही. विना अनुमती इथे कुणाला काहीही करता येत नाही. उ. कोरियाबाहेरच्या लोकांना इथे काय चाललंय ते कळत नाही तर उ. कोरियातल्या लोकांना बाहेर जगात काय घडामोडी चालू आहेत याची माहिती नसते. आपल्या आवडीनुसार केशरचनाही करता येत नाही, महिलांच्या 28 नि पुरुषांच्या दहा प्रकारच्या केशरचना आहेत. त्यातीलच एखादी निवडावी लागते. येथील इतिहासाच्या पुस्तकात केवळ किम जोंग आणि किम जोंग द्वितीय यांच्याच कथा शिकविल्या जातात. एखाद्याने काही अपराध, गुन्हा केला तर त्याची शिक्षा तिसऱ्या पिढीपर्यंत भोगावी लागते. आपल्या घराची रंगरंगोटीही सरकारच ठरवत असते. घरांना करडा, राखाडी रंगच लावला पाहिजे, अशी तिथे सक्ती आहे आणि पुन्हा त्यावर नेत्यांची चित्रे लावलीच पाहिजेत. काहींच्या मते उ. कोरियाची सैन्यसंख्या लक्षणीय आहे. येथील जोंग डॉंग नामक एक नमुनेदार सुंदर आदर्शवत नगर वसविले होते, उद्देश हा की अधिकाधिक लोकांनी उ. कोरियाकडे आकर्षित व्हावे; परंतु गत 60 वर्षांत उ. कोरियातून सुमारे तेवीस हजार लोक दक्षिण कोरियात स्थलांतरित झाले. या लोकांवर म्हणूनच देशद्रोहाचा आरोप ठेवण्यात आलेला आहे आणि दक्षिण कोरियातून उत्तर कोरियात स्थलांतरित होणाऱ्यांची संख्या केवळ 2 आहे.
इथे कुणाला जीन्स घालण्याची अनुमती नाही, केवळ सैनिकी नि शासकीय अधिकारीच मोटारी ठेवू शकतात. इथे भिकाऱ्यांची छायाचित्रे घेता येत नाही. प्रत्येक पाच वर्षांनी इथे निवडणूक होते; पण एकच पक्ष निवडणूक लढवितो. दूरदर्शनच्या केवळ तीनच वाहिन्या इथे कार्यरत आहेत. आपल्या देशात पूर्णपणे संचारस्वातंत्र्य आहे; पण ही स्थिती उत्तर कोरियात नाही. भले, जगात आता 2019 साल चालू असेल; पण कोरियात मात्र 108 हे वर्ष चालू आहे, कारण तेथील कालगणना, या अगोदरचा सत्ताधीश किम इल सुंग याच्या जन्मवर्षापासून चालू होते. येथे निम्म्याहून अधिक लोक दारिद्य्ररेषेखाली खितपत पडलेले आहेत. गांजाचे पीक घेणे येथे अवैध नाही. स्वतःजवळ बायबलची प्रत ठेवणे वा दक्षिण कोरियाचे चित्रपट पाहणे यासाठी मृत्युदंडाची शिक्षा आहे. इथे प्रत्येक घरात सरकारी आकाशवाणी (रेडिओ) असतो नि तो आपल्याला बंद करता येत नाही. इथे माफी, क्षमा हे शब्दच नाहीत. मृत्यू हाच केवळ शब्द, किम सुंग आणि किम जोंग यांचे मृत्युदिन असल्यामुळे 8 जुलै आणि 17 जुलै या दिवशी समारंभ करता येणार नाहीत, एवढेच काय स्वतःचा वाढदिवसही साजरा करता येणार नाही.
खरेच, लोकशाहीइतके सुख कुठे नाही हेच खरे!
एस. एच. जोशी