जनसामान्यांसाठी व्हॉट्सऍप, मध्यमवर्गीयांसाठी फेसबुक, इन्स्टाग्राम आणि उच्चभ्रूंसाठी ट्विटर हे देवदूत आहेत. ही आयुधं ज्यांच्या हातात आहेत, त्या कंपन्या तर नवीन राष्ट्रं आहेत, असा डायलॉग एका नाटकात ऐकला आणि पटलाही. टेक कंपन्यांमध्ये ऑनलाइन ट्रिेंड़ग कंपन्यांचीही सध्या धूम आहे. या कंपन्यांची उलाढाल अनेक देशांच्या अर्थसंकल्पापेक्षा अधिक आहे म्हणतात!
सोशल मीडियावर व्यक्त होणं आणि ऑनलाइन शॉपिंग करणं यामुळं अन्न, वस्त्र, निवारा याप्रमाणेच डेटा ही माणसाची चौथी मूलभूत गरज होऊन बसलीये. अशा एखाद्या कंपनीत नोकरी मिळणं हे सरकारी नोकरी मिळण्याच्या किमान दहापट आनंददायी! त्यातच एखादा अशा कंपनीत उच्चपदस्थ अधिकारी झाला तर तो लाखातला एक भाग्यवान. या कंपन्यांकडून कर्मचारी आणि अधिकाऱ्यांना दिली जाणारी वार्षिक पॅकेजेस सर्वसामान्य माणसाची छाती दडपून टाकणारी! अमुक एका कंपनीचा सीईओ मूळ भारतीय वंशाचा आहे, असं सांगताना आपला ऊर अभिमानानं भरून येतो. अशा कंपन्यांचे मालक म्हणजे अक्षरशः देव. नेते किंवा अभिनेते ज्यांचे आदर्श नसतात, त्यांचे आदर्श म्हणजे अशा कंपन्यांचे मालक. त्यांच्या देवभक्तीचा महिमाही मोठा. तब्बल चाळीस कोटी रुपये खर्चून अशा देवाची त्याच्या चाहत्यांनी उभरलेली मूर्ती म्हणजे तर देवभक्तीचा कळसच म्हणायला हवा.
नुकतंच ज्यांनी ट्विटर ताब्यात घेतलं, त्या ऍलन मस्क यांचा तीस फुटांचा रॉकेटवर बसलेला पुतळा कॅनडातील मूर्तिकारांनी तयार केलाय आणि 29 नोव्हेंबरला मस्क यांच्या टेस्ला कंपनीच्या मुख्यालयात म्हणजे टेक्सासमध्ये तो मस्क यांना अर्पण केला जाणारंय. या पुतळ्यात चेहरा मस्क यांचा असला तरी शरीर बकरीचं आहे. ते जगातील सर्वांत श्रीमंत आणि ग्रेट ऑफ ऑल टाइम (जीओएटी-गोट) आहेत हे बकरीचं धड दाखवण्यामागचं कारण आहे. रॉकेटच्या वेगानं ते जगातील सर्वाधिक श्रीमंत व्यक्ती बनले हे खरं; पण त्यांचं हे देवपण ज्यांना टोचू लागलंय, अशीही अनेक माणसं आहेत.
सामान्यतः इतक्या उंचीवर पोहोचलेला माणूस चूक करतच नाही आणि केलीच तरी त्यामुळं होणारं नुकसान भरून काढण्याची आर्थिक ऐपत त्याच्याकडे असते, असा सार्वत्रिक समज आहे. परंतु एकीकडे झालेलं नुकसान दुसरीकडून भरून काढण्याचा रिवाज अशा व्यक्तींमध्ये नाही. ट्विटर ताब्यात घेऊन आठवडाही उलटला नाही, तोच कंपनी ताब्यात घेताना झालेलं नुकसान समोर आलं. वरिष्ठ अधिकारी कंपनी सोडून गेले. फेक अकाउंटना व्हेरिफाइड टिक मिळाल्यामुळं (अर्थातच विकत) फेक न्यूजची चलती झाली आणि त्यामुळं शेअर कोसळून कंपनीचं मोठं नुकसान झालं. विकत घेतलेली ब्लू टिक काढून घेण्याची वेळ आली. ट्विटर कंपनी दिवाळखोरीत जाण्याची भीती आता व्यक्त होतेय.
ट्विटरनं ज्याप्रमाणे प्रचंड प्रमाणात नोकरकपात केली, त्याचप्रमाणं फेसबुकच्या झुकेरबर्ग यांनीही जवळजवळ 15 हजार लोकांना सेवामुक्त केलं. प्रायव्हसीच्या आणि टार्गेटेड जाहिरातींच्या मुद्द्यावरून फेसबुकचं चांगलं चाललेलं दुकान अडचणीत आलंय. जया अंगी मोठेपण, तया यातना कठीण, असं लिहिणारे आणि देवाकडे लहानपण मागणारे तुकोबा किती महान आहेत, हे या दोन उदाहरणांवरून समजतं. संपत्तीचं एकाच ठिकाणी ध्रुवीकरण झालं की धोक्याचंही होणार आणि फुगा फुटणार, हे आताच ओळखलेलं बरं!