आजकाल 70 टक्केपेक्षा जास्त लोकांना मणक्यांचा कमरेचा त्रास जाणवतो. यालाच आपण’ स्लिप डिस्क ‘प्रॉब्लेम आहे असे पण म्हणतो. या दुखण्यात असह्य वेदना होऊ लागतात. याचे नेमके काय कारण आहे ? आपण जाणून घेऊयात. आयुर्वेदात कमरेच्या भागाला ‘कटी प्रदेश’ असे संबोधले आहे. कटी म्हणजे कंबर आणि कटी प्रदेश म्हणजे कमरेचा भाग होय. आयुर्वेदातील ‘अष्टांग हृदय ‘ या ग्रंथात वागवत ऋषी यांनी एक श्लोक नमूद केला आहे
“पक्वाशय कटीसक्ति
श्रोत्रास्थि स्पर्शनेंद्रियम् ।
स्थानं वातस्य तंत्रापि
पक्वाधानं विशेषत:।।
म्हणजे पक्वाशयाचे छोटे व मोठे असे दोन आतडे असतात. त्यापैकी मोठ्या आतड्याला आयुर्वेदात वाताचे स्थान सांगितले आहे आणि या स्थानात कंबर असते. सक्ती – मांड्या, स्त्रोत – कान, स्पर्शानेंद्रिय – त्वचा. या स्थानावर त्रास व्हायला लागला की, कंबरदुखी होते . मग तो त्रास कमी वा जास्त दिवसाचा असो त्या ठिकाणी वातदोष वाढलेला आहे असे लक्षात घेऊन दुर्लक्ष न करता त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
खांद्याची दोन हाडे, छातीचा पिंजरा व पायांना पूर्ण हाडांचा सपोर्ट असतो पण कमरेच्या मणक्यांना तसा सपोर्ट नसतो. या जागेवर सपोर्ट कमी असल्यामुळे सर्व भार मणक्यांवर पडल्यामुळे या ठिकाणी कमरेचा त्रास जास्त उद्भवतांना आढळतो.
पाण्याने भरलेली जड बकेट उचलणे, गाडीने प्रवास करत असताना रोडवरच्या खड्ड्यांमुळे कमरेला दणका बसणे, जड पोते उचलताना किंवा एखादी जड वस्तू उचलणे अशा दुखण्याला ‘मस्क्युलर बॅक पेन’ असे म्हणतात.
खुर्चीवरून उठताना, चालत असताना मागे पुढे पाऊल टाकताना, जास्त वेळ लॅपटॉपसमोर बसून बैठी कामे केल्यामुळेही कमरेचा त्रास होतो.
स्लिप डिस्क म्हणजे काय?
कधी कधी कमरेवर ओव्हरलोड पडल्यामुळे कमरेच्या भागात वाताचा प्रकार वाढतो. यामुळे कमरेची गादी नरम पडते. गादीमधील पाणी किंवा जेली कमी होऊन ती दबली जाते यालाच ‘स्लिप डिस्क ‘ किंवा ‘गादी घसरली’ किंवा “चकती घसरली’ असे ही म्हणतो.
मणक्यांमधील हा जेलीसारखा पदार्थ कमरेच्या भागात काम करत असतो. कमरेची गादी घसरल्यावर मणक्यांची अनेक प्रॉब्लेम व्हायला लागतात त्यामुळे आपण एका जागेवर जास्त वेळ बसू शकत नाही. कमरेची हालचाल करताना प्रचंड वेदना व्हायला लागतात.
मणक्यांची गादी जर बाहेर आलेली असेल तर तिचा दाब बाजूच्या नाड्यांवर पडतो आणि आपल्या पायाच्या नसा दुखू लागतात. याला सायटिका असे म्हणतात. अशा वेळी प्रचंड वेदना होतात कधी कधी पेशंटला चालायला सुद्धा खूप त्रास होतो.
अशी काळजी घ्या
नियमित प्राणायाम योगासने करा. कमरेसाठी उपयुक्त अर्ध भुजंगासन, धनुरासन, सेतुबंधासन, अर्ध-पवनमुक्तासन.
रोज सकाळ संध्याकाळ 15 मिनिटे आईस बॅग लावा.
जर तुम्ही धूम्रपान करीत असाल तर लगेच थांबवा.
लठ्ठपणा कमी करा.
तीळ, एरंडीचे तेल कोमट करून लावा या तेलाने स्नायू मोकळे होतात.
कमरेवर गरम पाण्याची धार सोडावी. याला धारास्वेद म्हणतात. सकाळी झोपेतून उठल्यावर जखडलेली कंबर मोकळी होते.
योग्य पोझिशनमध्ये झोपा.
संतुलित प्रोटीन युक्त आहार घ्या.
कोरडे, कडक, जड अन्न खाऊ नका.
आयुर्वेदिक पंचकर्म उपचार पद्धतीने या वेदनांपासून आराम मिळू शकतो.