बरंय, माणूस माणसापासून दिवसेंदिवस लांब-लांबच चाललाय. विश्वास तरी कुठे राहिलाय माणसाचा माणसावर? “ही अचानक माणसांची माकडे झाली कशी? माणसाच्या चेहऱ्याची माणसे गेली कुठे?’ या ओळी ऐकूनसुद्धा आता अंतःकरण हलत नाही. आपला मित्र सरळमार्गी असल्याचा अभिमान बाळगण्याचे दिवस मागे पडलेत आणि आपला मित्र धनिक असला पाहिजे, असा आग्रह बाळगण्याचे दिवस आलेत.
पैसा असला तर आपल्याशी लगट करताना तो पैसा कुठून आणला, हा प्रश्नही कुणी विचारत नाही. आपण टोळीत राहणारे प्राणी आहोत, हे माणूस पूर्णपणे विसरेल, तो दिन आता फारसा दूर नाही. माणसाला माणसाची गरजच भासू नये, अशी व्यवस्था तंत्रज्ञानानं केलीय. एखादा मजकूर किंवा कविता किंवा स्क्रिप्ट समजलं नाही, तर ते समजून सांगण्यासाठी तरी माणसाला माणसाची गरज भासत होती. परंतु आता तीही राहिलेली नाही. गेल्या काही महिन्यांपासून चॅट-जीपीटी नावाच्या चॅटबॉटचा बराच बोलबाला आहे. चॅट जनरेटिव्ह प्रीटेन्ड ट्रान्सफॉर्मर हे या महोदयांचं पूर्ण नाव. कृत्रिम बुद्धिमत्तेवर आधारित हे एक सॉफ्टवेअर असून, ओपन एआय नावाच्या कंपनीनं ते विकसित करून गूगलला कशी टक्कर दिली, याची चर्चा जोरात आहे.
खरं तर टेस्लाचे मालक ऍलन मस्क हेही ओपन एआय कंपनीबरोबर हा चॅटबॉट विकसित करण्याच्या प्रक्रियेत सहभागी होते म्हणे! परंतु हे आतापर्यंतचं सगळ्यात धोकादायक एआय आहे, असा साक्षात्कार त्यांना झाला आणि ते या प्रक्रियेपासून दूर झाले, असं सांगितलं जातं. सध्या महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांचे “सबमिशन’चे दिवस आहेत आणि अनेक “ऍडव्हान्स्ड’ पोरं-पोरी त्यासाठी या सॉफ्टवेअरचा आधार घेतायत, हे समजून चुकल्यावर बंगळुरूच्या अनेक महाविद्यालयांनी आदेश काढून सबमिशनमध्ये चॅट-जीपीटीचा वापर करण्यास मनाई केली. या सॉफ्टवेअरवर बंदी घालावी, अशी मागणी महाविद्यालयांनी केली असून, काही ठिकाणी बंदी घातलीही आहे.
एवढं बहुगुणी सॉफ्टवेअर मिळाल्यावर “यूजर’ नावाचा प्राणी त्याकडे दुर्लक्ष करणं शक्य नाही. नोव्हेंबरच्या अखेरीस हा चॅटबॉट लॉंच झाला आणि केवळ पाच दिवसांत दहा लाख यूजर्सनी त्याच्याशी दोस्तीही केली. अर्थातच ओपन एआय कंपनीची चांदी झाली आणि जगात सर्वाधिक वापरलं जाणारं सर्च इंजिन असलेल्या गूगलची कोंडी झाली. गूगलनेही मग “एआय बार्ड’ नावाचा चॅटबॉट तयार केला; पण ऐन परीक्षेच्या वेळी एका इव्हेन्टमध्ये या बॉटने चुकीचं उत्तर दिलं आणि शेअर कोसळून गूगलने 100 अब्ज डॉलर गमावले.
थोडक्यात, यूजर्सनी जवळ केलेला हा नवा मित्र सगळ्याच प्रश्नांची अचूक उत्तरं देत नाही. परंतु तरीही तो “विश्वासार्ह’ बनेल; कारण तंत्रज्ञानाचं स्वागत म्हणजे आधुनिकता आणि तंत्रज्ञानाला विरोध म्हणजे साक्षात विकासप्रक्रियेला विरोध हा अलिखित नियम आहे. एका पठ्ठ्यानं या चॅटबॉटकडून रजेचा अर्ज लिहून घेतला; पण त्यातली भाषा इतकी गमतीदार, की डिक्शनरी वापरूनसुद्धा ती समजेना! म्हणूनच “माणूस’ राहायचं की “यूजर’ बनायचं हा निर्णय आपल्याला घ्यावाच लागेल.