प्रा. विश्वास वसेकर (समीक्षक)
देगलूरचे शं. ल. नाईक हे विसाव्या आणि एकविसाव्या या दोन्ही शतकांना जोडणारे बालकवितेतले अतिशय महत्त्वाचे नाव! बालकवितेचे त्यांचे सुमारे दहाच्यावर कवितासंग्रह प्रसिद्ध झाले आहेत. “हिरवा डोंगर’ या नावाप्रमाणेच प्रस्तुत पुस्तकात निसर्गविषयक कविता विपुल आहेत.
पहिलीच कविता याच शीर्षकाची असून तिच्यात डोंगराच्या निरीक्षणाचे सुंदर वर्णन आहे. “दुरून डोंगर साजरे’ असे म्हणतात, त्याला सपशेल खोटे पाडणारी अशी ही कविता आहे. विशेषतः पावसाळ्यामध्ये चहूकडे हिरवे हिरवे झालेले असताना आणि डोंगरमाथ्याकडून पायथ्याकडे झुळूझुळू झरे वाहत असताना त्याला पाहणे हा एक सुंदर अनुभव असतो.
आपण तिथे असताना पाऊस आला तर मग मज्जाच मज्जा. मुलांना निसर्ग निरीक्षणाचे विलक्षण आनंद देणारी अशी ही कविता आहे. याच कवितेत आलेल्या पावसावर 11व्या क्रमांकाची स्वतंत्र कविता आहे. पावसात वाऱ्याने हलणारी झाडं आणि ढगाच्या गडगडाटाचा आवाज या कवितेत चितारला आहे. पावसाला भिऊ नका तर त्याला मनसोक्त अंगावर घ्या, असं सांगणारी ही कविता आहे. “निसर्ग सहल’, “एकेकाचे रूप’, “सकाळ’ आणि “नदी’ किनारी या सुंदर आणि विलोभनीय निसर्ग कविता आहे.
महाबळेश्वरला सहलीला जाणाऱ्या आपल्या मुलांना आई म्हणाली, “”जरूर जा आणि तिथला निसर्ग पाहून या”. परत आल्यावर मुलं म्हणाली, “आई, तिथं निसर्ग-बिसर्ग काही नव्हता नुसती झाडं होती!” महानगरीय मुलांची ही शोकांतिका आहे. असो, झाडांप्रमाणे विविध प्राणी हा ही एक निसर्गाचाच एक भाग म्हटला पाहिजे. या प्राणीसृष्टीची ओळख करून देणाऱ्या कवितादेखील शं. ल. नाईक उत्तम प्रकारे लिहितात.
हत्ती आणि माकड, प्राण्यांचे मोबाइल, मधमाशी, कुत्रा, गाढव, गोगलगाय या मुलांच्या सहसा नजरेला पडणारे प्राणी नाईकांनी नाट्यपूर्ण रीतीने तर चितारले आहेतच, पण आपल्या सहसा दृष्टीला न पडणारा पेग्वीन पक्षीही रेखीवपणाने चितारलेला आहे. कवीच्या नकळत झालेली एक चूक इथे नोंदविली पाहिजे. शहरात किंवा गावाच्या आत न दिसणारा एक पक्षी आहे सुगरण, ती आपल्या पिलांसाठी छान घरटे बांधते.
याच पक्ष्यावर “सुगरणीचा खोपा’ ही बहिणाबाई चौधरींची कविता प्रसिद्ध आहे. मग त्याच्या “सुगरण’ या नावाऐवजी त्याला “शिंपीण चिमणी’ असे कवी का नाव देतो हे कळत नाही, परंतु शीतल शहाणे यांनी त्याच कवितेवर चित्र काढलेले आहे, त्यामुळे ही चूक सहजप्रमाणे सुधारून जाते.
प्रस्तुत संग्रहातील मला सर्वात आवडलेली कविता “झरा’ ही आहे. बालकविता कशी असावी आणि मुलांच्या परिभाषेत तिचे कसे वर्णन करावे, हे प्रस्तुत कविता वाचून इतर कवींनी शिकावे. या कवितेचा सुंदर शेवट कवीने असा केला आहे,
सांगू मी दिसतो कसा? अवखळ हसरा मुलगा जसा!
एक बालकविता म्हणून हा संग्रह तर चांगला आहेच परंतु मनोगतात कवीने म्हटल्याप्रमाणे “ग्रामीण मुलांमध्ये वाचनाची आवड निर्माण व्हावी हा माझा आग्रह असतो.’ या संग्रहाला त्याचे
प्रकाशक अशोक कुमठेकर यांनी ब्लर्व लिहिले आहे. प्रतिभासंपन्न चित्रकार शीतल शहाणे यांनी त्याची मुखपृष्ठ व रेखाटणे चितारली आहेत. दुरंगी छपाईतल्या या देखण्या संग्रहाचे बालकुमार स्वागत करतील, असा मला विश्वास वाटतो.