माझी बहीण आणि मी एसटी स्टॅंडवर आलो. भोरला जाणारी गाडी नुकतीच लागली होती. गर्दीमध्ये घुसून सीट पकडण्यात माझी बहीण माहीर, त्यामुळे एक सीट तिनी चपळाईने पकडली. माझ्या मंद चालीनं तिच्या शेजारची सीट मला पकडता न आल्यानं बरंच मागं जावं लागलं. ती चरफडली, मी अपराधी भावनेनं चार रांगा सोडून कशीबशी एक जागा मिळवली.
प्रवास सुरू होऊन पंधरा वीस मिनिटं झाली. वर्तमानपत्रातील शब्दकोडं सोडवायला वर्तमानपत्राच्या तीन घड्या घातल्या. परीक्षेच्या पेपरमधले सोपे प्रश्न अगोदर सोडवतो तसे दहा बारा शब्द मी फटाफट लिहिले. पुढं गाडी अडली तेव्हा बसनी चांगला वेग पकडला होता.
माझ्या पुढच्या सीटवर दोन तरुण बसले होते. शब्दकोड्यातील शब्द येत नसल्यानं मी त्यांच्या गप्पा ऐकत राहिलो.
पहिला – तुम्ही पुण्याचे का?
दुसरा – हो. तुम्ही?
पहिला – मीदेखील पुण्याचाच. भोरला निघालात का?
दुसरा – नाही, पुढं महाडला जाणार आहे.
पहिला – अरे वा! मीही महाडलाच चाललोय. माझी बहीण असते महाडला.
दुसरा – हो का? माझा मेव्हणा असतो महाडला.
पहिला – मेव्हणा म्हणजे बायकोचा भाऊ?
दुसरा – नाही हो.. बहिणीचा नवरा.
पहिला – मग माझ्याप्रमाणे बहिणीकडं निघालात म्हणा की.
दुसरा – तेच ते. पण उत्तरात व्हरायटी हवी म्हणून मेव्हण्याकडं म्हणालो.
पहिला – मूळ पुण्याचे का? मी मूळ पुण्याचा आहे म्हणून विचारलं.
दुसरा – हो हो. मूळ पुण्याचाच.
पहिला – शाळा कुठली? मी नूमविचा आहे म्हणून विचारलं.
दुसरा – मी रमणबागेचा. पण माझा थोरला भाऊ मात्र नूमविचा.
पहिला – काय गंमत आहे, माझा धाकटा भाऊ रमणबागेचा.
दुसरा – सध्या रहायला कुठं?
पहिला – कोथरूडला.
दुसरा – क्या बात है. मीपण कोथरूडलाच राहतो. पूर्वी नारायणपेठेत रहाणारे आता सर्रास कोथरूडकर झालेत.
पहिला – तुम्ही मला टोमणा मारलात का? मीही नारायणपेठेतून कोथरूडलाच आलोय.
दुसरा – मी बावीस वर्षांचा असताना बाबा गेले. मी शिकत होतो पण थोरल्या भावानं त्याग करून शिक्षण सोडून नोकरी पत्करली. का विचारा? भावाचं म्हणजे माझं शिक्षण पूर्ण व्हावं म्हणून. माझ्यावर फार उपकार आहेत त्याचे.
पहिला – तो काळच तसा होता. पण तुमच्या या भावाविषयीच्या भावना त्याला कधी बोलून दाखवल्यात?
दुसरा – नाही हो तशी संधीच आली नाही.
पहिला – मी सव्वीस वर्षांचा असताना वडील गेले. आईच्या विदीर्ण चेहऱ्याकडं पाहून आणि तिच्या सांगण्याप्रमाणे पुढं एमफील करायचं असूनही नोकरी स्वीकारली. पण त्याचा एक फायदा झाला. धाकटा भाऊ चांगला शिकून इंजिनिअर झाला, आयआयटी पवईमधून. पण बेट्यानं कधी माझे उपकार बोलून दाखवले नाहीत. ऐटीत प्रेमविवाह केला, तोही परजातीतील मुलीशी. माझी आणि आईची खूप चिडचिड झाली. पण काय करणार? नाईलाजाने हो म्हणावं लागलं. पण तशी मुलगी म्हणजे माझी भावजय सुसंस्कारी निघाली. त्यामुळं विरोध असूनही कटुता राहिली नाही.
दुसरा – माझ्या थोरल्या भावानं अगदी रीतसर आपल्याच जातीतील, पोटजातीतील मुलीशी लग्न केलं. दोन वर्ष संसार केला आणि ती त्याला सोडून गेली. घरातले सारे दागिने लंपास करून गेली. भाऊ फार खचून गेला होता. आई माझ्या मागं लागली की थोरल्यानं तुझ्या शिक्षणासाठी स्वतःच शिक्षण थांबवलं. आता त्याच्या मागं खंबीरपणं उभा रहा. मीही आईच्या शब्दाला जागलो. माझ्या बायकोच्या नात्यातील एका मुलीचं स्थळ त्याला सुचवलं. अर्थात ते जातीबाहेरच होतं पण तो त्याला हो म्हणाला. आता छान संसार चालला आहे त्याचा.
पहिला – पण हे त्यानी कबूल केलंय का तुमच्यापाशी?
दुसरा – तोंडानी कबूल करायची गरजच नव्हती. त्यांचा सुखानं चाललेला संसार हीच कबुली होती. नंतर आम्ही दोघांनी मिळून कोथरूडला एक दोन बेडरूमचा फ्लॅट घेतला. आता दोघे मजेत आहोत.
पहिला – मी आणि धाकट्या भावानं मिळून कोथरूडला एक सदनिका घेतली. सविता अपार्टमेंटमध्ये.
दुसरा – काय सांगताय? मीदेखील सवितामधेच रहातो. तिसऱ्या मजल्यावर.
पहिला – अरे व्वा! सदनिका क्रमांक सहामध्ये आम्ही रहातो. आम्ही म्हणजे मी आणि भाऊ.
दुसरा – छानच की. मी मुंबईहून येऊन ही भोर गाडी पकडलीय. चार दिवस मुंबईत होतो. चार दिवस अकरा तास आणि सोळा मिनिटांनी आपण भेटतोय भाऊराया. ताईला काही साडी वगैरे घेतली आहेस का?
पहिला – हे विचारायची गरज आहे का? भावजींसाठी शर्ट घेतलायस का हे विचारलं का मी तुला?
गाडी शिरवळला थांबली. अनेक लोक उतरून गेल्यानं बहिणीच्या शेजारची जागा रिकामी झाली होती. बहिणीनं मला बोलावून घेतलं.
खंबाटकी घाटात गाडी आली तेव्हा मी तिला विचारलं, “आपण मूळ पुण्याच्या का?’
बहीण माझ्या तोंडाकडे पाहात बसली.
– दीपक पारखी