क्रेमलिन कॉम्प्लेक्समध्ये दरवर्षी 9 मे रोजी रशियाने दुसऱ्या महायुद्धात नाझी जर्मनीवर मिळवलेला विजय साजरा करण्यासाठी भव्य परेड आयोजित केली जाते. यावर्षी होणाऱ्या व्हिक्टरी परेडच्या काही दिवस आधी रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष ब्लादिमीर पुतीन यांना मारण्याच्या उद्देशाने क्रेमलिनवर ड्रोन हल्ला करण्यात आला. वॅगनर ग्रुपचे प्रमुख येवगेनी प्रिगोझिन यांच्या मते, ही युक्रेनच्या वासंतिक हल्ल्याची सुरुवात आहे. तथापि या हल्ल्यांबाबत काही शंकात्मक प्रश्नही निर्माण झाले असून, त्यांची उत्तरे मिळणे आवश्यक आहे.
फ यू वॉन्ट टू विन द वॉर, किल द एनिमी लीडर’ अर्थात युद्ध जिंकायचे असेल तर शत्रूच्या नेत्याला मारून टाका, हा परंपरागत लष्करी सिद्धांत आहे. 3 आणि 4 मे 2023 च्या रात्री रशियातील क्रेमलिनच्या आकाशात झालेल्या नाटकामागे हाच सिद्धांत होता. त्या रात्री रशियाने दोन कामेकाझी ड्रोन पाडल्याचा दावा केला आहे. या कामेकाझी ड्रोन्सचे लक्ष्य मॉस्कोमधील क्रेमलिन कॉम्प्लेक्स होतं. यांचा वापर करून युक्रेनने रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष ब्लादिमीर पुतीन यांना ठार मारण्याचा प्रयत्न केल्याचा आरोप रशियाने केला आहे. स्थानिक वेळेनुसार पहाटे दोननंतर क्रेमलिन कॉम्प्लेक्सच्या भिंतींमागे दोन स्फोट झाल्याची बातमी प्रसारित झाली. अधिकृत सूत्रांनुसार, रशियन स्पेशल फोर्सेसनी हे दोन्ही ड्रोन त्यांच्या लक्ष्यावर पोचण्याआधीच विशेष इलेक्ट्रॉनिक रडार सेवांचा वापर करून अक्षम केले.
त्यावेळी ब्लादिमीर पुतीन क्रेमलिनमधे नव्हते. या हल्ल्यात क्रेमलिन कॉम्प्लेक्स आणि तेथील इमारतींचे कोणतेही भौतिक नुकसान झालेले नाही. पण माध्यमांमध्ये मॉस्कोवर धुराचे लोट दाखवले जात होते. रशियाच्या दाव्यानुसार युक्रेन सरकारने राष्ट्रपतींच्या क्रेमलिनमधील निवासस्थानावर हल्ला करण्याचा प्रयत्न केला. ड्रोन या मानवरहित हवाई वाहनांच्या दहशतवादी प्रयोगाने रशियन राष्ट्रपतींची हत्या करण्याचा हा नियोजित प्रयत्न आम्ही विफल केला. याविरोधात रशियाने जेव्हा, जिथे आणि योग्य वाटेल त्या पद्धतीने, योग्य वेळी सूडाचे पाऊल उचलण्याचा अधिकार राखून ठेवला आहे.
रशियन सुरक्षा परिषदेचे उपाध्यक्ष दिमित्री मेदवेदेव यांनी पुनरुच्चार केला आहे की आता व्लादिमीर झेलेन्स्की आणि त्यांच्या लष्कराच्या शारीरिक निर्मूलनाशिवाय इतर कोणताही पर्याय शिल्लक नाही. युक्रेनचे बिनशर्त आत्मसमर्पण स्वीकारण्यासंबंधीच्या विचारांना आता तिलांजली देऊन या घटनेचा योग्य तो सूड घेतला जाईल. क्रेमलिनवर झालेल्या ट्विन ड्रोन हल्ल्याविरोधात योग्य ते प्रतिशोधात्मक उपाय केले जातील, हे मॉस्कोनी स्पष्ट केले आहे.
या हल्ल्यामध्ये राष्ट्रपती पुतीन यांना कोणतीही दुखापत झाली नाही आणि त्यांनी त्यांचे सामान्य वेळापत्रक (रेग्युलर रुटीन) सुरूच ठेवले आहे. असे म्हटले जाते की, आपल्या सुरक्षेच्या दृष्टिकोनातून पुतीन हे नियमितपणे त्यांच्या बॉडी डबल्सचा वापर करतात. मात्र, पुतीन यांनी याचा स्पष्ट इन्कार केला आहे. हल्लेखोर ड्रोनची काही शकले किंवा तुकडे क्रेमलिनवर पडले असून त्यांची रासायनिक तपासणी (फॉरेन्सिक एक्सामिनेशन) केली जात आहे.
क्रेमलिन कॉम्प्लेक्समध्ये दरवर्षी 9 मे रोजी रशियाने दुसऱ्या महायुद्धात नाझी जर्मनीवर मिळवलेला विजय साजरा करण्यासाठी भव्य परेड आयोजित केली जाते. यावर्षी होणाऱ्या व्हिक्टरी परेडच्या काही दिवस आधी हा स्ट्राइक करण्यात आला आहे. क्रेमलिन स्क्वेअरमध्ये होणाऱ्या या भव्य दिव्य परेडला सर्वसाधारणपणे रशियातील सर्व परदेशी मुत्सद्दी आणि लष्करी मान्यवर आणि काही आमंत्रित परदेशी पाहुणे उपस्थित असतात. रशिया सध्या या परेडच्या आधी अतिरिक्त सुरक्षा उपायांची अंमलबजावणी करत आहे. सार्वजनिक कार्यक्रम मर्यादेत राखण्यासाठी युक्रेन युद्धाशी संबंधित सुरक्षा चिंता (सिक्युरिटी कन्सर्न्स) आहेत.
रशिया-युक्रेन युद्ध सध्या निर्णायक टप्प्यात आहे. युक्रेन तीव्र हिवाळ्यानंतर रशियावर जबरदस्त प्रति हल्ला (स्प्रिंग काउंटर ऑफेंसिव्ह) करण्याच्या तयारीत आहे. एकमेकांवरील हल्ले आणि काउंटर हल्ले तीव्र झाले आहेत. क्रिमियामधील पुलाला ड्रोन स्फोटांद्वारे उद्ध्वस्त करण्यात आले असून तेथील रशियन ऑइल डेपोवर युक्रेनियन ड्रोन हल्ला झाला आहे.
क्रेमलिन हल्ला, रशियातील राजकीय नेत्यांच्या हत्येचे प्रयत्न, रेल्वे ट्रॅफिक, इलक्ट्रिक ट्रान्समिशन लाइन्स, गॅस पाइपलाइनचे स्फोट, पायाभूत सुविधा व रशियाने हस्तगत केलेले युक्रेनचे क्षेत्र आणि खुद्द रशियावर होणारे ड्रोन हल्ले, युक्रेन आणि तिचे प्रायोजक, अमेरिका आणि नाटो यांच्या दहशतवादी कारवाया आहेत. म्हणूनच या ड्रोन स्ट्राइकनंतर रशियन मातृभूमी व राष्ट्रपतींच्या रक्षणासाठी अंतर्गत एकत्रीकरण, दक्षता, सहकार्य आणि विशेष सेवांचे प्रयोजन केले जात आहे. युक्रेननी मात्र या रशियन आउटबर्स्टवर कोणतीही टिप्पणी दिली नाही.
क्रेमलिनवरील हल्लेखोर ड्रोन हे प्रत्येकी 17 व 19 किलो वजनाचे, कॅनेडियन होते. त्यांचा स्फोट क्रेमलिनच्या 19 किलोमीटर पूर्वेला, मॉस्कोच्या आउट स्कर्टवर झाला. याआधी पुतीन भेट देणार असलेल्या मॉस्को औद्योगिक संकुलाचा नाश करणारा मोठा स्फोट 23 एप्रिलला झाला होता. त्यानंतर 29 एप्रिलला सेव्हस्टोपोल ऑइल डेपो आणि रिफायनरीत दुसरा मोठा स्फोट झाला. कदाचित हे दोन्ही स्फोट पुतीन यांच्या हत्येसाठी करण्यात आले असावेत. वॅगनर ग्रुपचे प्रमुख येवगेनी प्रिगोझिन यांच्या मते, ही युक्रेनच्या वासंतिक हल्ल्याची सुरुवात आहे. हा ग्रुप रशियाचा मुख्य फायटर आर्म आहे.
प्रिगोझिनची सेना आजमितीला, दक्षिण युक्रेनमधील बखमुत शहरावर ताबा मिळवण्यासाठी लढते आहे. या युद्धासाठी आतापर्यंत युक्रेनला 35 अब्ज डॉलरची लष्करी मदत देणाऱ्या अमेरिकेनी अलीकडेच युक्रेनला अतिरिक्त 300 दशलक्ष डॉलरची लष्करी मदत दिली आहे. यात क्रेमलिन हल्ल्यासाठी प्रश्नांकित असलेल्या कॅनेडियन ड्रोनचा समावेश होता. युक्रेनचे राष्ट्रपती व्होलोडिमिर झेलेन्स्की फिनलॅंड, स्वीडन, नॉर्वे, डेन्मार्क आणि आइसलॅंडच्या राष्ट्राध्यक्षांसोबत चर्चा करण्यासाठी आणि त्यांना सुरू असलेल्या युद्धाची माहिती देण्यासाठी, फिनलॅंड येथे 3 मे रोजी गेलेत. तेथे सध्या नॉर्डिक नेशन्स समित कॉन्फरन्स सुरू आहे. झेलेन्स्की, 13 मे रोजी बर्लिनला भेट देणार आहेत. या सर्वांचाच क्रेमलिनवरील ताज्या ड्रोन हल्ल्याशी काही संबंध आहे हा गहन प्रश्न आहे.
या घटनेसंबंधी काही अनुत्तरित प्रश्न
अ) क्रेमलिन ही एक मोठी, भव्य इमारत आहे. एकूण 36 किलो स्फोटके असलेल्या दोन ड्रोनमुळे क्रेमलिन कॉम्प्लेक्सच्या आत असलेल्या प्रेसिडेंशियल हाउसचे कोणतेही मोठे नुकसान होण्याची शक्यता नव्हती. युक्रेनमधील लष्करी तज्ज्ञांनाही हे माहीत असणारच. मग युक्रेननी हल्ल्यासाठी फक्त दोन ड्रोन का वापरले?
ब) क्रेमलिनसारख्या भव्य इमारतीला नुकसान पोहोचवण्यासाठी किमान 25-30 ड्रोन व 300-400 किलो स्फोटकांची आवश्यकता असेल. क्रेमलिन नष्ट करणे हे एक कामेकाझी ऑपरेशन आहे. युक्रेन हे करण्यासाठी किंवा त्याच्या देशातून पार पाडण्याइतका सक्षम आहे का?
क) युक्रेन सीमेपासून मॉस्कोपर्यंतचे अंतर किमान 350-400 किलोमीटर आहे. सध्याच्या ड्रोनमध्ये एवढा पल्ला गाठण्याची क्षमता नाही. मग, हे ड्रोन कुठून लॉंच केले? युक्रेनमधून की रशियातून? हे ड्रोन युक्रेनचेच आहेत या रशियन दाव्याचा आधार काय?
ड) जर हे ड्रोन युक्रेनच्या सीमेवरून लॉंच झालेत तर, इतक्या लांब उड्डाण वेळेत रशियन हवाई संरक्षण प्रणाली काय करत होती? त्याच्या कुठल्याही रडारवर किंवा मानवी दृष्टिपथात हे आले नाहीत का?
इ) झेलेन्स्की नॉर्कोड नेशन चीफ्सना त्याच्या या साहसी कृत्याची माहिती देण्यासाठी फिनलंडला गेले होते का?
ई) अमेरिकन जिओ ट्रॅकिंग सॅटेलाइट्सपैकी कोणालाच याविषयी माहिती मिळू शकली नाही का?
फ) पृथ्वीवरून युक्रेनचे अस्तित्व पूर्णपणे पुसण्यासाठी अत्यंत जालीम दंडात्मक, क्षेपणास्त्रे, कमी प्रतीची सामरिक अण्वस्रे, डर्टी बॉम्बच्या स्ट्राइकद्वारे नष्ट करण्याच्या उद्देशाने उचललेल हे घातकी रशियन पाऊल (डर्टी प्लॉय) आहे का? या प्रश्नांची उत्तर केवळ येणार काळच देऊ शकेल.
कर्नल अभय पटवर्धन (निवृत्त)