आज हजारांहून अधिक गरीब, मध्यमवर्गीय कुटुंबातील विद्यार्थी येथे शिक्षण घेत आहेत, अजून अनेक सामाजिक उपक्रम आनंद मेडिकल फौंडेशन, जागृती सोशल फौंडेशन, व अश्या अनेक प्रकारच्या संस्थाच्या माध्यमातून अनेक उपक्रम ते राबवत आहेत.
डॉ. अनिल काळे यांची डॉक्टर होण्याची इच्छा होती; परंतु घरची परिस्थिती लक्षात घेता ते कठीण वाटत होते. काहीही करून हे स्वप्न पूर्ण करायचेच व ते करण्यासाठी दिवसभर कॉलेज आणि रात्रपाळीत काम केल्याशिवाय पर्याय नव्हता. प्रचंड अडचणी आल्या पण त्यावर मात करून त्यांनी डॉक्टर होण्याचे स्वप्न अनिल काळे यांनी पूर्ण केले. रुग्णालय, दवाखाने, मेडिकल स्टोअर्स, इंग्रजी माध्यमाची शाळा, नर्सिंग महाविद्यालय असा एकामागोमाग एक आपला प्रपंच त्यांनी वाढवला. आधी सामाजिक बांधिलकी, मग आपले पोट असा डॉ. अनिल काळे यांचा शिरस्ता आहे. अशा या सेवाव्रती डॉक्टरांनी गेली 20 वर्षे एकदाही सुट्टी घेतली नाही. रोजचे तब्बल 14 ते 16 तास अजूनही काम करतात.
डॉ. अनिल काळे हे मूळचे अहमदनगर जिल्ह्यातील अकोले तालुक्यातील देवठाण या गावचे. त्यांचे वडील संतू काळे व आई इंदुमती हे दोघेही शेतकरी. शेतकरी असले तरी काहीतरी वेगळं करण्याचा त्यांचा ध्यास. मातीत राबणाऱ्या या दाम्पत्याच्या उदरी अनिल यांच्यासारखे रत्न 19 ऑक्टोबर 1970 रोजी जन्माला आले. परिस्थिती बेताची असली तरी मुलांनी शिकावं, हा संतू व इंदुमती या दाम्पत्याचा प्रामाणिक प्रयत्न.
संगमनेर महाविद्यालयातून अकरावी व बारावीचे शिक्षण घेतल्यानंतर वैद्यकीय शिक्षणासाठी डॉ. काळे यांना नाशिक येथे जावे लागले. डॉक्टर होणे म्हणजे खर्चिक; त्यामुळे अनिल यांनी शिक्षक व्हावे हा वडिलांचा हट्ट होता. मात्र, डॉक्टर होणे हे अनिल यांचे स्वप्न होते. त्यामुळे वडिलांचा शब्द मोडून पण त्यांना विश्वासात घेऊन नाशिक येथील वैद्यकीय महाविद्यालयातून त्यांनी वैद्यकीय पदवी घेत आपले स्वप्न प्रत्यक्षात उतरवले.
डॉ. अनिल हे पिंपरी-चिंचवडच्या भोसरी येथे हाऊसमनशिप’साठी आले. येथून खऱ्या अर्थाने त्यांना जगण्याची दिशा मिळत गेली. 1994 मध्ये कुरुळीमध्ये 10 बाय 10 च्या खोलीत त्यांनी स्वतःचा पहिला दवाखाना सुरू केला त्यानंतर मोई गाव , येथे दुसरा तर निघोजे येथे तिसरा दवाखाना सुरू केला. 2000 मध्ये डॉ. काळे यांनी कुरुळी येथे एक गुंठा जागा घेतली. दुमजली इमारत बांधून स्वतःचे रुग्णालय सुरू केले. 2005 ते 2019 या कालावधीत सार्वजनीक क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांना व गरीब ,गरजू रुग्णांना निःशुल्क आरोग्य सेवा दिली. गोरगरिबांचा डॉक्टर म्हणुन त्यांचा नावलौकिक तयार झाला ही वडिलांची अपेक्षा होती. तर पैसे नाहीत म्हणून रुग्णांवर उपचार करायचे नसतील तर सामाजिक जीवनात काही स्थान मिळत नाही हे डॉ. गजानन मंकीकर यांनी डॉ. काळे यांना बजावले होते. त्यामुळे त्यांच्या इछा पूर्ण करण्यासाठी व मुळातच गरिबीची जाणीव असलेला आणि गरीब घरात जन्माला आलेला मुलगा असल्याने त्यांनी गोरगरीब रुग्णांवर मोफत उपचार केले.
उलट उपचारानंतर औषधेही घेण्याची परिस्थिती नसलेल्या रुग्णांना स्वतःच्या खिसातून औषधासाठी पैसे दिले. सामाजिक कार्याला बळकटी देण्यासाठी डॉ. काळे यांनी 2005 मध्ये आनंद मेडिकल फाऊंडेशनची स्थापना केली. त्या माध्यमातून शेकडो मोफत आरोग्य तपासणी शिबिरे भरवली. 23 रक्तदान शिबिरे, 2 हजार मुलींना मोफत स्वाईन फ्लू प्रतिबंधक लसीकरण केले. तेवढ्यावरच न थांबता, कुरुळीसारख्या ग्रामीण भागात मुलींसाठी प्रथमोपचार प्रसिक्षण वर्ग घेतले. स्वच्छतेबाबत प्रबोधन केले. परिसर स्वच्छतेचे धडे प्रशिक्षण वर्गातून मिळाल्याने कुरुळी गावात त्याचा सकारात्मक परिणाम दिसून आला. डॉ. काळे यांनी स्वतः उपचाराबाबतचा एक अभ्यासक्रम तयार केला. तेथूनच परिचारिका (नर्सिंग) महाविद्यालयाची कल्पना पुढे आली. व ते करता करता आरोग्य आणि उत्तम प्रकारचे शिक्षण अति गरीब विद्यार्थ्यांना मिळाले पाहिजे हे त्यांचे मनापासून असलेले स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी नर्सिंग कॉलेज सोबतच नर्सरी ते आता 10 पर्यंतचे विद्यालय सुरू केले.
आज हजारांहून अधिक गरीब, मध्यमवर्गीय कुटुंबातील विद्यार्थी येथे शिक्षण घेत आहेत, अजून अनेक सामाजिक उपक्रम आनंद मेडिकल फौंडेशन, जागृती सोशल फौंडेशन, व अश्या अनेक प्रकारच्या संस्थाच्या माध्यमातून अनेक उपक्रम ते राबवत आहेत, या कामांसाठी त्यांना डॉ मंकीकर यांचे पूर्ण मार्गदर्शन मिळते व आदरणीय शरद पवारसाहेब, खासदार सुप्रियाताई सुळे, अजितदादा पवार यांची खूप मदत व सहकार्य डॉ. काळे याना मिळत आहे.
पवार कुटुंबीय व डॉ. काळे यांचे खूप जिव्हाळ्याचे संबंध आहे कोणतेही काम करताना काहीही अडचण आल्यास डॉ मंकीकर व राजकीय मदत लागल्यास सुप्रियाताई त्यांना खंबीरपणे आधार देतात ,महाराष्ट्रात लेक वाचवा मोहीम असो की सांगली, सातारा, कोल्हापुरात पूरग्रस्तांना मदत असो… सर्व प्रकारच्या सामाजिक कामात डॉ काळे नेहमीच तत्पर असतात, व ते या सर्व प्रकारच्या कामांना आपले कर्तव्य म्हणून कोणत्याही प्रकारची अपेक्षा न ठेवता मनापासून करतात. आपल्या आयुष्याबाबत कृतार्थ असल्याचे डॉ. अनिल काळे सांगतात. परमपूज्य स्वामीजी डॉ .गजानन मंकीकर आणि डॉ. प्रभा मंकीकर व माझी आई, हे माझं सर्वस्व आहेत. या प्रवासात त्यांचा शब्द माझ्यासाठी प्रमाण मानून मी त्यांनी सांगितलेल्या वाटेवरून पुढे जात आहे व त्यासाठी माझी पत्नी अनघा ,माझी कन्या श्यामभवी आणि मुलगा संवित या सर्वांचे सहकार्य मिळाले, आणि आयुष्याची वाट सुकर होत गेली.
जीवनातील परिवर्तन
मंकीकर रुग्णालयातून डॉ. काळे यांनी हाऊसमनशिप’ सुरू केली. झोकून देऊन काम करण्याची पद्धत, रुग्णाशी बोलण्याची आदब, उत्साही सळसळते व्यक्तिमत्त्व या जोरावर डॉ. काळे रुग्णालयात सर्वांचे लाडके बनून गेले. डॉ. काळे हे डॉ. मंकीकर यांच्या घरी ये-जा करू लागले. त्यांच्या दोन लहान मुलींनाही डॉ. काळे हे त्यांच्या घरातील सदस्य असल्याचे वाटत होते, असेच जिव्हाळ्याचे संबंध वाढत गेल्याने डॉ काळे मराठी भाषा बोलत होते पण हळूहळू ते डॉ मंकीकर यांची कोंकणी भाषा बोलायला शिकले व त्यांनतर शंकराश्रमाचे परमपूज्य श्री. सदयोजात शंकराश्रम स्वामीजी यांनी डॉ मंकीकर व सर्व कुटुंबिय यांच्यासमोर अखेर डॉ. मंकीकर दाम्पत्यांनी डॉ. काळे यांना आपला मानस पुत्र म्हणून स्वीकारले.
संकलन ः सुनील बटवाल
चिंबळी, ता. खेड