आमच्या घरात एक पिंजरा आहे. अगदी सुबक, रंगीत पिंजरा… फार पूर्वीपासून आहे तो. कधी आमच्याकडे पोपट पाळला होता. पण माझ्या भावाने त्याला सोडून दिले. म्हणाला, आपल्या आनंदासाठी बिचाऱ्याला कशाला तुरुंगवास आणि तेव्हापासून तो रिकामा पिंजराच आमच्या दारात अडकवलेला आहे.
आमच्या घराशेजारीच एक पेट शॉप, म्हणजे पक्षी, प्राणी, मासे यांचे दुकान आहे, तेथे छान छान पिंजऱ्यांमध्ये विविध प्रकारचे पक्षी-जास्त करून लव्ह बर्डस्, काका कुवा असे पक्षी, ससे आणि काचेच्या ऍक्वेरियममध्ये विविध प्रकारचे मासे आहेत. माझ्या मुलीला-श्रावणीला त्या दुकानात जायला फार आवडते. इतर दिवशी तिला वेळ मिळत नाही, पण सुटीच्या दिवशी मात्र ती त्या दुकानात जाते आणि पक्षी-मासे बघत बसते.
आपल्याला पण पक्षी घे ना, असा तिचा नेहमी हट्ट असतो. मी तिला होय म्हणते, पण अजून तरी पक्षी वा मासे पाळणे शक्य झालेले नाही. आपल्या आनंदासाठी बिचाऱ्या पक्ष्यांना तुरुंगवास नको हे भावाचे सांगणे अजूनही माझ्या लक्षात आहे, आणि दुसरे म्हणजे त्यांची देखभाल करण्याचा व्याप नको वाटतो. लव्ह बर्डस् पेक्षाही एखादा पोपट पाळावा अशी तिची फार इच्छा आहे. पण पोपट पाळायला बंदी आहे, असे काही तरी तिला त्या दुकानदाराने सांगितले आणि तिचा हट्ट बंद झाला. मात्र तिला पोपटाची फार आवड आहे. आता ती पोपटाची चित्रे जमा करते, आपल्या वहीत पोपटाची चित्रे काढते, रंगवते. ती दुसरीत आहे, पण तिचे ड्रॉईंग मात्र सुरेख आहे. अगदी सफाईदारपणे, सहजतेने ती चित्रे रेखाटते.
पोपट पोपट बोलतोस गोड झालास रोड
खा ना जरा पेरूची फोड
अशी कविता मी तिला अनेकदा म्ह्यणून दाखवली आणि त्यातील शेवटच्या ओळी,
भाऊ भाऊ बोलतोस गोड देतोस फोड
दार उघड आणि मला सोड…
या तिला मुद्दाम अनेकदा म्हणून दाखवल्या. आता ती पोपट पाळण्याचा हट्ट करत नाही. या वर्षी सुटीत आम्ही आठ दिवस गावाला गेलो होतो. माझे माहेर म्हणजे अगदी खेडेगाव. मोजकी घरे. समोर विहिरी, आजूबाजूला भरपूर झाडी. माणसांना माणसांची ओढ. भरभरून आपुलकी. जाता येता कधी आलीस योगिता, ये चहाला असे आग्रहचे आमंत्रण. जुन्या मेत्रिणींचे तर जेवणासाठीच आग्रहाचे आमंत्रण. आठ दिवस कसे गेले हे समजले सुद्धा नाही. परत येताना मात्र मन उदास झाले. एक तर मी अनेक वर्षांनी गावाला गेले होते आणि परत कधी जाणे होईल हे ही सांगता येत नाही. गावाकडेचेही कोणी फारसे पुण्याला येत नाही. आठ दिवसांच्या सुटीत आठ वर्षे पुरतील एवढा आठवणींचा साठा जमला मनात. आम्ही एक दिवस शेतात गेलो जेवणाचे डबे घेऊन. खूप फिरलो. दुपारी दमल्यानंतर काळ्या मातीत, झाडाखाली बसून डबे खाताना नेलेले डबे अपुरे पडले, इतकी भूक लागली होती. त्या वातावरणाचा, जुन्या आठवणींचा परिणाम.
आम्ही एका आंब्याच्या झाडाखाली बसायचो. झाडाला भरपूर कैऱ्या लागल्या असायच्या. मधूनच एखादी कैरी टपकन खाली पडत असे. लहानपणी अशा कैऱ्या आम्ही मोठ्या आवडीने खायचो. सोबत तिखटमीठ असले तर दोन कैऱ्या जास्त खाल्ल्या जायच्या. आता मात्र कैऱ्या नुसत्या पाहूनच दात आंबून गेल्यासारखे वाटते. मोठे झाल्याचा परिणाम, दुसरे काय?
मीना, माझी मैत्रीण म्हणाली, योगिता, ते बघ आंब्यावर किती पोपट बसले आहेत. आणि खरंच दुपारच्या वेळी त्या आंब्यावर पोपटांचा मोठा थवा येऊन बसलेला होता. कैऱ्यांवर ताव मारत होता. हिरव्या हिरव्या पोपटांमुळे उगाच आंब्याच्या झाडाला अहेत त्यापेक्षाही अधिक कैऱ्या लागल्यासारखे वाटत होते. मी श्रावणीला तो पोपटांचा थवा दाखवला. तिने यापूर्वी असा पोपटांचा थवा पाहिलाच नव्हता. एकचित्ताने ती त्या पोपटांकडे पाहू लागली. ते मोजण्याचा तिने प्रयत्न केला, पण झाडाची हिरवीगार पाने, कैऱ्या आणि पोपट यांच्यात तिला काही पोपट मोजणे जमेना. शेवटी तिने तो नाद सोडून दिला. तेवढ्यात कोणीतरी कैऱ्या पाडण्यासाठी आंब्याच्या झाडावर दगड भिरकावला, त्याबरोबर आंब्यावर बसलेला तो पोपटांचा थवा भुर्रकन उडून गेला. त्यांना तसे उडून जाताना पाहून श्रावणीने आनंदाने टाळ्या वाजवल्या. घरी आल्यावर ती म्हणाली, मम्मी, हा पिंजरा असाच मोकळा ठेवू या. पोपट रानातच चांगले दिसतात.
योगिता जगदाळे