रहिमतपूर, (प्रतिनिधी)- आडात नाही तर पोहऱ्यात कुठून येणार अशी खरं तर मराठी म्हण आहे. पण, एका विशेष उपक्रमामुळे आडातील पाणी थेट पोहऱ्यात येणार आहे. गावागावांमधील विहीरी आणि आडांच्या पुनरुज्जीवनासाठी विशेष पुढाकार घेण्यात आला आहे. यंदाच्या दुष्काळाचा दाह लक्षात घेता रहिमतपूर परिसरातील १० गावांचे सर्वेक्षण शालेय विद्यार्थी करणार आहेत. लोकांसाठी उपयुक्त असलेले हे काम विद्यार्थी उन्हाळी सुटीत करणार आहेत.या सर्वेक्षणानंतर सर्वंकष आराखडा तयार करुन त्याची अंमलबजावणी केली जाणार आहे.
रहिमतपूरचे भूमिपूत्र आणि आंतरराष्ट्रीय पर्यावरण शास्त्रज्ञ डॉ. राजेंद्र शेंडे यांच्या संकल्पनेतून विहीर, आड आणि बोअरवेलचे सर्वेक्षण केले जाणार आहे. डॉ. शेंडे यांची ग्रीन तेर फाऊंडेशन आणि श्री चौंडेश्वरी एज्युकेशन सोसायटी यांच्याद्वारे हे सर्वेक्षण हाती घेण्यात आले आहे. गेल्या वर्षी समाधानकारक पाऊस न झाल्याने राज्याच्या अनेक भागात तीव्र पाणीटंचाई आहे. सातारा जिल्ह्यातही अशीच स्थिती आहे. विहीर आणि आड हे पाण्याचे जिवंत व नैसर्गिक स्त्रोत आहेत.
त्यांचे पुनरुज्जीवन झाले तर त्याचा लाभ ग्रामस्थांना, शेतीला तसेच भूजल वाढवण्यासाठी होणार आहे. याच उद्देशाने संस्थेच्या तीन शाळांमधील नववी आणि दहावीच्या १५० विद्यार्थ्यांची सर्वेक्षणासाठी निवड करण्यात आली आहे. १ मे रोजी शैक्षणिक निकालाच्या दिवशी या विद्यार्थ्यांना या सर्वेक्षणाची प्रश्नावली देण्यात आली आहे.
परिसरातील १० गावांमधील हे विद्यार्थी आहेत. आपल्याच गावातील विहीर, आड आणि बोअरवेल यांचे सर्वेक्षण त्यांना करावयाचे असल्याचे संस्थेचे अध्यक्ष अरुण माने यांनी सांगितले. या १० गावांमध्ये २०० विहिरी तर ५० आड असल्याचा अंदाज आहे. घरोघरी जाऊन प्रश्नावलीद्वारे येत्या १५ मेपर्यंत विद्यार्थी सर्वेक्षण पूर्ण करणार असल्याचे शिक्षक शत्रुघ्न मोहिते यांनी सांगितले.
उन्हाळी सुटीमध्ये विद्यार्थी टीव्ही आणि मोबाइलच्या आहारी जातात. त्यामुळे पालकही वैतागतात. विद्यार्थ्यांना शालेय अभ्यासक्रमात पर्यावरणाचे ज्ञान आणि प्रकल्प दिले जातात. मात्र, या सर्वेक्षणाद्वारे पर्यावरण जनजागृतीसह संरक्षण कृतीमध्ये विद्यार्थ्यांचा प्रत्यक्ष सहभाग राहणार आहे. अशाच प्रकारे शाळेने विद्यार्थ्यांना उन्हाळी सुटीत पर्यावरण प्रकल्प द्यावेत, अशी अपेक्षा ग्रामस्थांकडून व्यक्त होत आहे.
गावातील कुटुंबांची संख्या, विहिरींची संख्या, छोटे ओहोळ, नाले यांची संख्या व लांबी, ओढे वाहण्याचा सरासरी कालावधी, कार्यरत आड, रहाट नसलेले आड, नदी असल्यास तिचे नाव व स्थिती, गावात पडणारा सरासरी पाऊस, गेल्या वर्षीची पावसाची आकडेवारी, पावसातील तफावत,
कुटुंबाच्या मालकीच्या विहिरीची संख्या, बोअरवेलची संख्या, सद्यस्थिती, विहीर किंवा आड बंद आहे की सुरू, पावसाळ्यातील व आताची पाणी पातळी स्थिती, दुष्काळी स्थितीमुळे पीक पद्धतीतील बदल, पीक उत्पादनात झालेली घट, आर्थिक नुकसान याबाबतची माहिती मिळावी असे प्रश्‍न या प्रश्नावलीत आहेत. .
सर्वेक्षणातून हे होणार
सर्वेक्षणाचा विस्तृत अहवाल एक समिती तयार करेल. १० गावांमध्ये विहीर, आड आणि बोअरवेल यांची स्थिती काय आहे. त्याआधारे पुढे काय करायचे याचा कृती आऱाखडा त्यामधून बनविला जाईल. विहिरी जिवंत कशा ठेवायच्या, त्या वापरात कशा राहतील, घराघरांवरील पावसाचे पाणी त्यात कसे सोडता येईल, ग्रामपंचायत, पंचायत समिती किंवा जिल्हा परिषद यांची काय आणि कशी मदत घेता येईल, लोकसहभागाद्वारे भूजल पुनर्भरण कसे करता येईल, आदींची रुपरेषा निश्चित केली जाणार आहे.
आपल्या गावातील विहीरी, आड आणि बोअरवेल हे पाण्याचे नैसर्गिक स्त्रोत आहेत. ते आपण टिकवायला हवेत. विद्यार्थ्यांच्या माध्यमातून होणारे हे सर्वेक्षण आणि त्यानंतर या सर्वांचे पुनरुज्जीवन करण्याचे निश्चित केले आहे. लोकसहभागाद्वारे ते नक्कीच पूर्ण करु. – डॉ. राजेंद्र शेंडे (पर्यावरण शास्त्रज्ञ)
या सर्वेक्षणातून पाण्याच्या पातळीची सद्यस्थिती समोर येईल. नव्याने बोअरवेल करणाऱ्यांना ते मार्गदर्शक ठरेल. तसेच, ही पाणी पातळी वाढविण्यासाठी सामूहिकरित्या काय आणि कसे प्रयत्न करायचे याचे नियोजन करता येईल. – श्रीकांत जगताप (जागतिक सल्लागार, जलसंधारण)
