नवी जीवनात दुःख हे येतच असते. कधी ते मानवनिर्मित असते; तर कधी निसर्गनिर्मित. नदीला पूर येऊन माणसं वाहून जाणे, भूकंपात घरे उद्ध्वस्त होणे, इमारत कोसळून त्याखाली माणसं गाडली जाणे, दुष्काळामध्ये अन्नपाण्यावाचून माणसं दगावणे, व्यंग असणारी मुलं जन्माला येणे ही सर्व नैसर्गिक दुःखे आहेत. म्हणतात ना, राजाने मारले आणि पावसाने झोडपले तर दाद कोणाकडे मागायची? नैसर्गिक दुःखाची दाद तरी कोणाकडे मागायची? ती फक्त सहन करायची.
मात्र मानवी दुःखे माणसांच्या स्वभावातून निर्माण झालेली असतात. माणसांचे अहंकार, स्वार्थ, द्वेष, तिरस्कार, असूया, व्यसनाधीनता, विक्षीप्तपणा यातून ती निर्माण झालेली असतात. आता हेच बघा ना. जेनीफर नावाची एक “एकल महिला’ आहे. तिचे वय अंदाजे पंचेचाळीस वर्षांचे आहे. ती शिकागो शहराजवळच्या “हनीवेल’ कंपनीत इंजिनिअर म्हणून काम करते. रहायलाही ती शहरापासून काही अंतरावर उपनगरात राहते. तिला एक चौदा वर्षांची मुलगी आहे. जोली हे तिचे नाव. ती शाळेत जाते. जेनीफरच्या पतीने जोली दीड वर्षांची असताना पत्नीला घटस्फोट दिला. कायद्याने तो मंजूरही झाला. जेनीफरचा पती रॉबर्ट याने घटस्फोटानंतर स्थलांतर केले. तो कॅलिफोर्नियाला गेला. तेथे त्याने नोकरी मिळवली. सध्या तो कॅलिफोर्नियालाच राहतो. त्यानंतर रॉबर्टने जेनीफरशी साधे बोलण्याचेही संबंध ठेवले नाहीत. त्याने फोनवरून जोलीची कधी चौकशीही केली नाही. त्यामुळे जेनीफर व तिची एकुलती एक मुलगी जोली शिकागोच्या उपनगरात राहतात. जेनीफर ज्या “हनी वेल’ कंपनीत काम करते तेथे एकूण साठ इंजिनिअर्स आहेत. त्यातील पाच महिला व इतर सर्वजण पुरुष. त्यामुळे त्यांची एकमेकांशी ओळख आहे.
एकदा सलग चार दिवस जेनीफर कामावर आली नाही. पाचव्या दिवशी ती हजर झाली. तेव्हा तिचा चेहरा पडलेला होता. ती अगतिक आणि रडवेलीही दिसत होती. म्हणून जॉन नावाच्या मेकॅनिकल इंजिनिअरने सहज चौकशी केली.
“”जेनीफर, एनी प्रॉब्लेम?”
“”येस. जोलीची तब्बेत बरी नाहीये.”
“”काय ताप वगैरे.”
“”नो, इट इज अ सिरीअस मॅटर.”
“”इट मीन…”
“”हो, तिने आत्माघात करून घ्यायचा प्रयत्न केला. पण ती थोडक्यात वाचली. आता ती बरी आहे.”
एकाकीपणामुळे, आलेल्या नैराश्यामुळे जोलीने आत्महत्या करण्याचा प्रयत्न केला. कारण घरी ती एकटीच असते. सोबत खेळायला, बोलायलाही कोणी नाही. आई जेनीफर सकाळी कामाला जाते आणि सायंकाळी दमून भागून येते. घरातलेही सर्व तिलाच पाहावे लागते. घरात कर्ता सवरता कोणी पुरुष नाही. त्यामुळे जेनीफरही मुलीला जास्त वेळ देऊ शकत नाही. उपनगरातली घरंही दूर दूर अंतरावर आहेत. त्यामुळे कुणाच्या घरी जाऊन मैत्रिणीबरोबर खेळत बसावे अशी तिथे परिस्थिती नाही. घरी वडील नसल्यामुळे जोलीला कोणाचा धाक नाही; आणि प्रेम तर नाहीच नाही. त्यामुळे ती शाळेत एकटीच असते. मैत्रिणींच्यात मिसळत नाही. तिला एकाकीपणा वाटतोय. म्हणूनच तिने आत्मघात करण्याचा प्रयत्न केला. त्याचा मोठा धक्का तिच्या आईला जेनीफरला बसला. यातून मार्ग कसा काढावा हे तिला समजत नाही. तिने दुसरे लग्नही केले नाही. पहिल्याच या अनुभवामुळे दुसऱ्या विवाहाचा विचार तिने सोडून दिला. जोलीला वाढवणे, शिकवणं, तिला तिच्या पायावर उभे करणे, तिचे लग्न करून देणे एवढेच तिच्या जीवनाचे ध्येय आहे. पण उद्ध्वस्त कुटुंब व्यवस्थेमुळे त्यात अडचणी येत आहेत.
बराच विचार केल्यावर जेनीफरने घटस्फोटीत रॉबर्टशी बोलायचे ठरवले. त्याच्या कानावर जोलीची हकीगत घालायचे ठरवले. म्हणून तिने कॅलिफोर्नियाला स्थायिक झालेल्या रॉबर्टचा पत्ता व फोन नंबर मिळवला आणि एकेदिवशी तिने रॉबर्टला फोन लावला. बरोबर पंधरा वर्षांनंतर ते एकमेकांशी प्रथमच बोलले. मधल्या काळात कोणी कोणाची कसलीही चौकशी केली नाही आणि आज मात्र अचानक्…
“”रॉबर्ट, मी जेनीफर बोलतेय.”
“जेनीफर तू! तू कशी आहेस? जोली कशी आहे? कसं चाललंय तुमचं?” भावना अनावर होऊन त्याने विचारले. “”तेच सांगायला फोन केलाय.”
“”एनी प्रॉब्लेम?”
“”फार मोठा प्रॉब्लेम झालाय.”
“”कसला?”
“”जोली नैराश्यात गेलीय. तिला जपायला हवं. तिला मानसतज्ज्ञाकडं न्यायला हवं. तिला एकाकी वाटतंय. तिला आता फिट्सही यायला लागल्यात. रॉबर्ट मला तुझ्या मदतीची गरज आहे आहे रे…”
असं म्हणून जेनीफर रडू लागली. तिचे रडणे थांबेना. तेव्हा तिला शांत करत रॉबर्ट म्हणाला, “”हे बघ जेनू, मी आजच शिकागोला यायला निघतोय. बॉसला सांगून मी रजा टाकतो. तू काळजी करू नको. पैशाचीही काळजी करू नको. अगं कसंही झालं तरी मी जोलीचा बाप आहे. माझं आणि तिचं रक्त एक आहे. आमचं रक्ताचं घट्ट नातं आहे. अगं जेनू, घटस्फोटाने माणसं तुटतात. एकमेकांपासून दूर जातात. पण रक्ताचं नातं कधी तुटतं का? तू शांत हो बघू. हे बघ मी बॉसला सांगून शिकागोचं विमान पकडतो. अगं त्यावेळी रागाच्या भरात जे झालं ते झालं आता ते विसरून जाऊ आणि फक्त, फक्त जोलीसाठी जगू. तू शांत हो. डोळे पूस. हा बघ मी निघालोयच.”
डॉ. दिलीप गरूड