– हिमांशू
आम्हाला ट्रॅजेडी बिलकूल आवडत नाही. सिनेमा असो वा नाटक, आम्ही पाहतो केवळ मनोरंजनासाठी. पैसे मोजून कुणाच्या जीवनाचा करुण अंत पाहायचा म्हणजे शिक्षाच. तिकिटासाठी मोजलेले पैसे वसूल झाले पाहिजेत, ही आमची पूर्वअट असते. आपल्या आयुष्यात आधीच एवढ्या समस्या आ वासून उभ्या असतात, त्यात पैसे मोजून रडारड कुणी सांगितलीये! आमच्या मनोरंजनासाठी कुणी आम्हाला माहीत असलेल्या गोष्टीची मोडतोड केली तरी फरक पडत नाही. रंगमंचावर किंवा पडद्यावर दिसणारं प्रत्येक दृश्य आमचं मन प्रसन्न करणारं, आमच्या फॅन्टसी खऱ्या करणारं, आम्हाला स्वप्नवत् विश्वात नेणारं असायला हवं.
म्हणूनच एखाद्या चित्रपटासाठी कितीशे कोटी खर्च झाला, हा आमचा चर्चेचा विषय असतो. किंबहुना अवाढव्य खर्च हाच एखाद्या चित्रपटाच्या जाहिरातीचा प्रमुख विषय असतो. कलाकृतीच्या आशयावर गंभीरपणे विचार करणं आम्हाला बिलकूल आवडत नाही. खर्च सत्कारणी लागायला नको का? पाश्चात्य दुनियेत म्हणे शोकांतिका हा मनोरंजनाचा सर्वोच्च प्रकार मानला गेलाय. शेक्सपिअरच्या नाटकांची परंपरा म्हणून असेल किंवा सगळी सुखं हात जोडून समोर उभी असल्यामुळे दुःखाचं कौतुक वाटत असेल. पण पाश्चात्य जगात शोकांतिका चालतात; गाजतात. एखाद्या शोकांतिकेवर अवाढव्य खर्चही केला जातो. इकडे मात्र “विषय महत्त्वाचा असूनही उगीचच वैचारिक होऊ दिलेला नाही,’ असं वाक्य समीक्षेत वाचल्याखेरीज आम्ही कलाकृती पाहायला जातच नाही.
विचार करणं म्हणजे पापच ना! अर्थात, अशा भूमिकेमुळे इतरांना मिळालेले ऑस्कर पुरस्कार दुरून मोजण्याची वेळ आमच्यावर येते; पण किमान आमची ट्रॅजेडी तरी होत नाही. तिकडे पाहा, “टायटॅनिक’ जहाजानं घेतलेले बळी कमी पडले म्हणून की काय, लोक त्या जहाजाचे अवशेष पाहायला जातात आणि जीव गमावतात. दीड हजारांहून अधिक प्रवाशांना घेऊन अटलांटिक महासागरात बुडालेलं जहाज हे काय पर्यटनस्थळ आहे? आमच्याकडे एका लढाऊ जहाजावर संग्रहालय करायचा विषय काही वर्षांपूर्वी झाला होता, तो आज आमच्या लक्षातसुद्धा नाही. पण ही वेडी माणसं बुडालेल्या जहाजाचे अवशेष पाहण्यासाठी अडीच लाख डॉलरचं तिकीट काढून जीव धोक्यात घालतात. पाणबुडीतून महासागरात उतरायचं आणि जीवावर उदार होऊन पाहायचं काय?
जहाजाचे गंजलेले सुटे भाग! “टायटॅनिक’ चित्रपट पडद्यावर आला आणि हे अवशेष पाहण्याची जणू क्रेझच निर्माण झाली. खात्यापित्या घरातली श्रीमंत माणसं पाणबुडीतून समुद्रतळाशी जाऊ लागली. त्यातूनच काहींना व्यवसायाची आयडिया सुचली. “ओशनगेट एक्सपीडिशन’ नावाची कंपनी स्थापन करून ती पर्यटकांना खोल समुद्रात घेऊन जाऊ लागली. धाडसाचं रूपांतर व्यवसायात झालं की चुका होणारच आणि कधीतरी माणसं अशी मरणारच!
व्यवसायाचं गणित विचारात घेऊनच “टायटॅनिक’ पाहायला जाणाऱ्या पाणबुडीचं नाव “टायटन’ ठेवलं असणार, हे उघड आहे. “इम्प्लोजन’ म्हणजे पाण्याचा दबाव पाणबुडीवर येऊन ती फुटणं, हे या दुर्घटनेचं कारण सांगितलं जातंय. पाणबुडीचं डिझाइन सदोष असल्याच्या चर्च्या रंगल्यात. हे दोष आधीच लक्षात आले होते, असं “टायटॅनिक’ चित्रपटाच्या दिग्दर्शकानेच सांगितलंय. असो, जे गेलं ते काळाचं… तिकडच्या कंपन्या आता पर्यटकांना अवकाशात नेणारंयत म्हणे! भलतं धाडस करायचं की हॉलीवूडचा पिक्चर बघायचा, ठरवा बुवा!