सकाळचे अकरा वाजत आले होते. अंजूनं डायनिंग टेबलावरच्या नुकत्याच झालेल्या नाश्त्याच्या खरकट्या डिश गोळा केल्या आणि त्या धुण्यासाठी सिंककडे निघाली. तिची कामवाली आज येणार नव्हती, त्यामुळे भांडी पोछापासून सगळी कामं आज तिलाच करावी लागणार होती.
रोज उशिरा उठणारा अजय आजही घाईघाईत ब्रेकफास्ट करून कसाबसा दहा वाजता कंपनीत जाण्यासाठी बाहेर पडला होता. अंजूनं सगळ्या डिश सिंकमध्ये टाकल्या आणि अंघोळ आता करावी की सगळी कामं झाल्यावर याचा ती विचार करायला लागली. इतक्यात तिच्या मोबाइलची रिंग वाजली. काहीशा त्रासिकपणे तिनं मोबाइल उचलून स्क्रीनवर कुणाचा कॉल आहे ते पाहिलं. तो तिच्या आतेबहिणीचा, सरिताचा होता.
“हॅलो, अंजू मी सरिता बोलतेय. अगं आत्ताच टीव्हीवर मी एक न्यूज पाहिली. तू टीव्ही बघत नाहीस, मला माहितीये आणि न्यूज चॅनेल तर कधीच नाही. पण महत्त्वाची बातमी आहे म्हणून फोन केला.’
“सरिता, अगं तुझा आवाज नीट ऐकू येत नाहीय. माझ्याकडे इंटरनेटचा प्रॉब्लेम आहे. एक मिनीट थांब. मी बाल्कनीत येते.’ अंजू बाल्कनीत गेली आणि विचारलं, हं आता बोल.’
“अगं दोन हजारच्या नोटा आता बॅंकेत जमा कराव्या लागणार आहेत. तुझी नवऱ्यानं दिलेले पैसे वाचवून घरात कुठेतरी लपवून ठेवायची सवय मला माहीत आहे म्हणून म्हटलं आधी तुला सांगावं.’
“काय? अंजू जवळजवळ किंचाळलीच. दोन हजाराची नोट बंद! थांब आलेच मी दोन मिनिटांत… नंतर बोलते.’ अंजूनं कसाबसा फोन स्वीच ऑफ केला आणि ती आपल्या बेडरूमकडे धावत सुटली. कपाटाला लावून ठेवलेली ऍल्युमिनियमची शिडी तिनं लॉफ्टला लावली आणि घाईघाईनं वर चढली. आईनं लग्नात दिलेल्या जरीच्या साड्या आणि आज्जीनं आठवणं म्हणून दिलेली पैठणी ठेवलेली सुटकेस उघडली आणि पैठणीच्या घडीत तिनंच ठेवलेल्या दोन हजाराच्या सदोतीस नोटा तिला दिसल्या. अंजूनं एक नि:श्वास टाकला आणि ती त्या नोटा घेऊन खाली उतरली.
तिच्या चेहऱ्यावर घामाच्या धारा निथळत होत्या. फ्रीजचं दार उघडून तिनं पाण्याची बाटली बाहेर काढली आणि तशीच ती तोंडाला लावली. तिचं डोकं सुन्न झालं होतं. गेली दोन अडीच वर्षे तिनं अजयनं दिलेल्या पैशातून काटकसर करून, महिन्याचा खर्च कमी करून हे पैसे जमा केले होते आणि ठेवायला सोयीचं पडतं म्हणून ते दोन हजाराच्या नोटांमध्ये ठेवले होते. ध्यानीमनी नसताना आता ते पैसे वाया जाणार होते. ते नुसते कागदाचे तुकडे होणार होते. अंजूच्या डोळ्यात पाणी उभं राहिलं.
अंजू मुळचीच काटकसरी स्वभावाची. लहानपणी आईनं खाऊ आणायला दोन रुपये दिले तरी ती त्यातला एक रुपया वाचवायची. आपण बरं नि आपलं घर बरं असा तिचा स्वभाव होता. त्यामुळेच की काय सोसायटीत येऊन तीन वर्षे झाली तरी तिच्या कोणी खास मैत्रिणी नव्हत्या, ना कुठला ग्रुप होता. काय करावं ते तिला समजत नव्हतं. खुर्चीवरून ती उठली आणि बाल्कनीत जाऊन पुन्हा तिनं सरिताला फोन लावला. “सॉरी सरिता, मघाशी फोन कट केला. अगं तू म्हणालीस तसेच झालंय. मी थोडे पैसे वाचवून कधी तरी अडचणीला उपयोगी पडतील म्हणून ते दोन हजारच्या नोटामध्ये जमा करून ठेवले होते. आता ते सगळे पैसे निरुपयोगी होणार आहेत. असून नसल्यासारखे झाले आहेत.’ काय करू मी आता.’ अंजूचा आवाज गहिवरून आला होता.
“अगं रडतेस काय.’ सरितानं धीर दिला. “काही टेन्शन घेऊ नकोस. दोन हजाराच्या नोटा बॅंकेतून बदलण्यासाठी तीन महिने मुदत आहे. फक्त त्या थोड्या थोड्या बदलून मिळतील एवढंच. बी रिलॅक्सड्.’
पण अंजूपुढे केवळ तेवढाच प्रॉब्लेम नव्हता, तर अजयला हे सगळं सांगायचं कसं, हा तिच्यापुढचा मुख्य प्रश्न होता. तीन वर्षांपूर्वी अजयनं हा वन बीएचके फ्लॅट बॅंक लोन करून विकत घेतला होता. खासगी कंपनीत सुपरवायझर असलेल्या अजयला जेमतेम पगार होता आणि फ्लॅटसाठी लागणारे उरलेले पैसे त्यांनी घरातलं सगळं सोनं विकून उभे केले होते. त्यात त्याचं ब्रेसलेट आणि तिच्या सोन्याच्या बांगड्याही होत्या. ते ब्रेसलेट अजयच्या मनगटावर अगदी शोभून दिसायचं आणि फ्लॅटमध्ये आल्यापासून रोज सकाळी चहा घेण्यासाठी त्याचा हात पुढे आला की ब्रेसलेट नसलेलं त्याचं मनगट पाहिलं तर तिला हुरहूर वाटायची. ती अस्वस्थ होऊन जायची. दोन वर्षांपूर्वीच तिनं अजयसाठी ब्रेसलेट घ्यायचं मनातल्या मनात ठरवलं आणि पैसे वाचवायला सुरुवात केली होती. मागच्या लग्नाच्या वाढदिवसाला अजयनं आणलेली साडी हातात घेता घेताच तिनं अजयला हिंट दिली होती.
“अज्जू, पुढच्या वाढदिवसाला तुझ्यासाठी एक सरप्राइज असणारंय बरं का!’
“काय कार बीर घेणारायस की काय माझ्यासाठी’ अजयनं ते चेष्टेवर नेलं होतं. “एक दिवस ती पण घेईन. त्यात काय एवढं’, अंजू त्याच्या हातात नवा ब्लेझर देत म्हणाली.
जेवणाची वेळ होऊन गेली होती, पण जेवण्याची तिची आज इच्छाच नव्हती. काय करावं, ती पुन्हा पुन्हा विचार करत होती. पण तिला मार्ग सुचत नव्हता आणि तिला माहीत होतं, कुणाला आपल्याकडे दोन हजाराच्या नोटा आहेत हे नुसतं सांगणंसुद्धा अंगावर मधमाश्यांचं मोहोळ ओढून घेतल्यासारखं होत होतं. दर महिन्याच्या ग्रोसरी आणण्याचा “मॉल’ सोडला तर ती अजयशिवाय कधीच कुठे गेली नव्हती, मग बॅंकेत जाणं तर दूरच. नोटा बदलून आणण्यासाठी रोज बॅंकेत जाणं आणि तेही अजयला न सांगता तिच्या मनाला पटत नव्हतं. अंजू आता अगदी रडकुंडीला आली होती.
शेवटी तिनं ठरवून टाकलं, रात्री अजय आला की जे आहे ते सगळं सांगून टाकायचं. इतके पैसे त्याच्यापासून लपवून ठेवले म्हणून क्षमा मागायची. कितीही चिडला, रागावला तरी गुपचूप ऐकून घ्यायचं आणि सगळ्या नोटा त्याच्याकडे देऊन टाकायच्या. अंजूच्या मनावरचं दडपण आता कमी झालं होतं. ती थोडीशी रिलॅक्स झाली आणि उठून तिनं सिंकमधल्या डिश धुवायला सुरुवात केली. इतक्यात दारावरची बेल वाजली. समोर अजय उभा होता. रोज रात्री उशिरा येणारा अजय आज चार वाजताच आला होता. अजयला बघितलं आणि अंजूला भडभडून आलं. इतका वेळ बांधून ठेवलेला अश्रूंचा बांध फुटला. धावत जाऊन तिनं अजयच्या गळ्यात हात टाकला आणि आपल्या अश्रूंना त्याच्या छातीवर वाट करून दिली.
“अंजू डार्लिंग, अगं काय झालं असं रडायला? प्लीज रडू नकोस. मी आहे ना तुझ्या बरोबर.’ अजयनं तिच्या केसातून हात फिरवत विचारलं. “अजय खरंच सॉरी. तुला न सांगता तुझ्या ब्रेसलेटसाठी मी पैसे वाचवून दोन हजाराच्या नोटामध्ये जमा करून ठेवले होते. पण आता ते वाया जाणार आहेत. त्याच पैशातून आपल्या लग्नाच्या वाढदिवसाचं गिफ्ट देणार होते मी तुला!’ अंजू स्फुंदत स्फुंदत म्हणाली. अजयनं हनुवटी धरून तिची मान वर उचलली आणि तो हसायला लागला. अंजूनं त्याच्या डोळ्यात बघितलं. तिला काहीच समजेना.
“अगं वेडे. तू पैसे वाचवून ठेवलेलं मला आधीच माहीत झालं होतं, पण मी तुला बोललो नाही. मागच्या रंगपंचमीदिवशी घालण्यासाठी जुने पॅंट-शर्ट तू लॉफ्टवर आहेत, ते घे म्हणून सांगितलं होतंस आणि ते हुडकताना तुझ्या हॅंडबॅगमध्ये मला ते दिसले होते.’ अंजूच्या गालावर ओघळलेलं पाणी बोटानं सारत तो म्हणाला, “आणि हे बघ आपल्या लग्नाचा वाढदिवस यंदा आपण लवकर सेलिब्रिट करतोय. सकाळी कंपनीमध्येच ही न्यूज मला समजली आणि मला तुझ्या नोटांची आठवण झाली. दुपारची रजा टाकली आणि येता येताच आपण फ्लॅट घेण्यासाठी ज्यांना सोनं विकलं होतं त्या सराफाकडे जाऊन आलो. त्यांनी तुझ्या दोन हजाराच्या नोटा घेऊन सोनं द्यायचं मान्य केलंय. आणि हो, मी तुझ्यासाठी दोन तोळ्याच्या बांगड्यांची ऑर्डर पण देऊन आलोय. काळजी करू नको. बाकीच्या पैशासाठी मी कंपनीत पीएफवर नॉन रिफंडेबल लोनसाठी ऍप्लिकेशन दिलं आहे.’
अजयच्या गळ्यात पडलेली अंजूची मिठी आता आणखी घट्ट झाली होती. तिच्या डोळ्यातल्या अश्रूंच रूपांतर आनंदाश्रूत झालं होतं. पती-पत्नीच्या अलौकिक भावबंधनाचं ते एक विलोभनीय दृश्य होतं.
– कृष्णकेशव