तिच्या डोळ्यात पाणी येऊ लागलं. एका हातात कांदा आणि दुसऱ्या हातात सुरी असं तिचं काम किचनमध्ये चालू होतं. तिच्या डोळ्यातलं पाणी कांद्यामुळे येत होतं की तिच्या मनातल्या जखमेमुळे हे तिला कळत नव्हतं. पण आज नेमकं असं काय घडलं होतं की ज्यामुळे तिच्या डोळ्यात पाणी आलं, असा विचार तिच्या मनात थोडा वेळ रडून झाल्यावर आला तेव्हा तिच्या लक्षात पहिली गोष्ट आली ती म्हणजे आपण एका पंचतारांकित हॉटेलच्या किचनमध्ये असिस्टंट शेफ म्हणून काम करत आहोत आणि आता “ऑन ड्युटी’ आहोत. मग तिला वाटलं की या आसवांच्या मुळाशी जायला पाहिजे. ती तसा प्रयत्न करणार तोच मागून आवाज आला…
“अरे यार सीमा कितनी देर हो गई, प्याज काटने में ही इतना समय लगाओगी तो फिर ऑर्डर्स का क्या होगा? कम ऑन डियर गेट इट डन फास्ट’ हा आवाज समीरचा होता हे ही तिच्या डोळ्याने रजिस्टर केलं पण तो नेमकं काय विचारतोय याचा अर्थबोध होण्याच्या अलीकडेच ती अजूनही होती. त्यामुळे ती त्याच अवस्थेत एका हातातल्या कांद्यावर दुसऱ्या हाताने सुरी चालवत तशीच थिजून गेली होती.
समीर तिचा बेस्ट फ्रेंड. त्या दोघांना एकमेकांच्या सगळ्या गोष्टी माहीत होत्या. कधीकधी लाडाने ते एकमेकांचे गालगुच्चे घ्यायचे, किसही करायचे पण त्यांच्यात तसं काही नव्हतं किंवा त्या दृष्टीने त्यांनी एकमेकांकडे तोपर्यंत तरी बघितलं नव्हतं.
समीर नेहमीप्रमाणे हळूच तिच्या पाठीमागून आला. त्याने तिच्या कमरेभोवती हात गुंफले आणि मागून तिच्या मानेवर किस करत त्याने विचारलं, “क्या हुआ डिअर, रघु की याद आ रही है?’
तेव्हा तिला जाणीव झाली की समीर किचनमध्ये येऊन काही मिनिटं झालेली आहेत. त्याने आपल्याला काहीतरी विचारलं होतं आणि आता तो थेट आपल्या अंगाला बिलगून उभा राहिलाय.
तिने मागे वळून बघितलं तसं समीरला तिच्या डोळ्यातली आसवं दिसली.
“यू आर रियली क्राईंग? ओह नो. आय जस्ट कान्ट इमॅजिन अ स्ट्रॉंग गर्ल लाईक यू क्राईंग मॅडली.’ असं म्हणत समीरने तिचे डोळे पुसले आणि म्हणाला, “वेट आय विल मेक अ ब्युटीफूल कॉफी फॉर यू.’
तो बाहेर पडला तशी ती भानावर आली. तिने डोळे पुसले. बेसीनमध्येच नळ सुरू करून तोंडावर पाणी मारलं, केस हातानेच नीट केले आणि ऍप्रन नीट करून पुन्हा किचन टेबलपाशी गेली.
अजून ती तशी शून्यातच होती. नेमकं काय होतंय हे तिला समजत होतं पण काय करावं ते कळत नव्हतं अशी तिची विचित्र अवस्था होती.
“डार्लिंग, अ डिलिशियस कॉफी फॉर अ स्वीट गर्ल…’ कमरेत वाकून एकदम अदबी वेटरची नक्कल करत समीरने तिला कॉफी ऑफर केली.
किचन टेबलशेजारीच तिला बसायला त्याने स्टूल दिलं आणि तो तिच्या समोर येऊन बसला. तिच्यासमोर कॉफीचा कप होता. किचन टेबलवर दोन्ही हातांचे कोपर ठेवून दोन्ही तळहातांवर हनुवटी ठेवत डोळे मिचकावत समीर म्हणाला, “मे आय नो व्हाट इज द प्रॉब्लेम ऑफ धिस क्यूट हनी बी?’
त्याचं डोळे मिचकावणं बघून तिला हसू आलं. हास्याची एक छोटीशी लकेर तिच्या गालावर उमटली. तसा समीर म्हणाला, “ओह, सो धिस हनी बी नोज स्मायलिंग ऑल्सो.’
तशी ती आणखीच खुदकन हसली.
“यू नो यू हॅव अ किलर स्माईल.’ – समीर
त्याने तिचा डावा हात हातात घेतला आणि म्हणाला, कम ऑन टेल मी… “काय झालंय?’
“रघू… रघू काल म्हणाला की वुई माईट नॉट कन्टिन्यू धिस रिलेशन इन फ्यूचर.’ – सीमा
“सो व्हाट्स द प्रॉब्लेम. सोल्यूशन इज हियर’ समीर दोन्ही हात स्वत:कडे वळवत म्हणाला.
“सी, मला त्याच्यासारख्या दाट मिशा नाहीत, पण थोड्या तर आहेत. बाकी बॉडी म्हणशील तर वुई आर ऑलमोस्ट अलाइक. आणि राहिला प्रश्न प्रेमाचा तर यू नो यू आर माय स्वीटहार्ट…’
तिला हसावं का रडावं कळेना…
समीरने पुढे केलेल्या हातावर तिने जोरात टाळी दिली आणि दोघं मोठ्याने हसू लागले.
सीमाचा मूडही एकदम बदलला होता समीरनेही हास्यविनोदात प्रेमाची कबुली देऊन टाकली होती. दोघांच्या मनावरचं मळभ काळोख सरल्यासारखं दूर झालं होतं…
शकू आज दुपारी चार वाजताच शेतावरनं घरी आली. तिनं लगबगीनं अंगण झाडलं. अंगणात पडलेल्या काटक्या गोळा करून एका कोपऱ्यात लावल्या आणि ती तिच्या झोपडीत शिरली. दोन-चार डबे उघडून बघितले पण तिला पाहिजे ते काही त्यात नव्हतं. तिने नवऱ्यापासूनही लपवून ठेवलेलं तिचं बारीकसं गाठोडं छताच्या कौलातून अलगद काढलं. त्यात तिने पैसे ठेवले होते. कधी अडीनडीला कामी येतील म्हणून. गाठोडं उलगडलं आणि त्यातली सगळी रक्कम मोजली तर ते भरले 57 रूपये. नवऱ्याने लग्नाच्या वेळेस सावकाराकडून कर्ज काढलं होतं त्याचा तिसऱ्या वर्षाचा हप्ता पुढच्या महिन्यात होता. पाचशे रुपये भरावे लागणार होते. नवऱ्याला पैसे कमी पडले तर किमान शंभर रुपये तरी आपण साचवून ठेवावेत असं तिने स्वतःहून ठरवलं होतं. म्हणून ती किडूक-मिडूक या गाठोड्यात साचवून ठेवायची. म्हणजे आता तिला यातले पैसेही वापरता येणार नव्हते.
शकूचं लग्न तिच्या जमातीच्या रिवाजाप्रमाणं तिच्या मर्जीनुसार झालं होतं. जवळपास सगळ्याच आदिवासी जमातींमध्ये मुला-मुलीच्या पसंतीनं लग्न ठरतात. तसंच तिचंही झालं. नवऱ्याला शेती नव्हती पण सावकाराच्या शेतात तो सालगडी होता. वर्षाला पन्नास किलो धान्य, पाचशे रुपये आणि दोनदा नवे कपडे अशी बोली ठरली होती. शकूच्या सासऱ्यानंच पोराला या बोलीवर सालगडी म्हणून ठेवलं होतं. तसा संसार म्हणायला सुखाचा होता पण सालगड्याला कसली आलीय खुशी…
वर्षातून एखाद्या वेळेस मिळाली सुट्टी तर मिळाली नाहीतर 365 दिवस सावकार सांगेल तसं वागायचं, पडेल ते काम करायचं. शकू आठवीपर्यंत शिकली होती. त्यामुळं सावकाराचं काय असेल ते कर्ज फेडून टाकू आणि आपण शहरात राहायला जाऊ, असं तिने गेल्या तीन वर्षात नवऱ्याला सांगितलं होतं. पण नवरा काय तयार होईना. कारण एवढा पैसा आणायचा कुठून… याचं उत्तर त्याला काही मिळत नव्हतं.
शकूचा एक चुलतभाऊ नुकताच कुठल्यातरी बॅंकेत नोकरीला लागला होता. कर्ज फेडण्यासाठी, नवं काही कामधंदा सुरू करण्यासाठी बॅंक कमी व्याजाने कर्ज देते असं शकूला कळलं होतं. तो चुलतभाऊ तिच्या गावात आल्याची खबर तिला लागली होती. उद्या सकाळीच त्याला निरोप पाठवून आपल्याघरी पाहुणचाराला बोलवू आणि आपली कर्जाची अडचण त्याला सांगू असा तिचा बेत होता. आज सकाळी ती शेतावर मजुरीसाठी गेली होती तेव्हा शेजारच्या गावात नातलग असलेल्या बाईने तिला ही खबर दिली. ती घरी आली आणि आधी पाहुणचारासाठी घरात काय आहे ते बघूया म्हणून ती घरात शिरली होती.
घरात तर काहीच नाही मग चुलतभावाला पाहुणचाराला बोलवायचं कसं… आपला कर्जाचा प्रश्न मिटणार कसा… अशी चिंता तिला सतावत होती. तिने खूप डोकं लावलं… गळ्यातला मणी विकावा असंही वाटलं पण मग तिलाच ते पटलं नाही म्हणून तिने सोडून दिलं. असा विचार करत बसली असतानाच तिचा नवरा आला.
तिने नवऱ्याला प्यायला पाणी दिलं. नवऱ्याचा मूड बरा दिसत होता. तिने नवऱ्याला बिलगत हळूच विषय छेडला. आपल्या घरी एक पाहुणा येणार आहे, थोडे पैसे पाहिजे होते.
नवऱ्याला वाटलं काही गुड न्यूज आहे की काय… म्हणून तो भलताच हरखला आणि तिची हनुवटी धरून म्हणाला, “शकू… काय…’
त्याचा भ्रमाचा फुगा जास्त फुगण्याआधीच फोडून ती म्हणाली तसं नाही काही. माझा बॅंकेतला चुलतभाऊ आलाय त्याला बोलवायचंय घरी. आपलं कर्जाचंपण कायतरी मिटवून टाकूयात की. पण त्याला बोलवायचं तर पाहुणचाराला पैसे पाहिजेत.
नवरा दोन-पाच मिनिटं गप्प बसून राहिला न म्हणाला, उद्या मी सावकाराला सांगून परवाची सुट्टी घेतो. परवा आपणच त्याला भेटायला जाऊ. तुला पण लई दिवस माहेरला जायचं होतं तिथंही जाऊ आणि त्या तुझ्या बॅंकवाल्या भावालाही भेटू.
शकूची कळी एकदम खुलली. मूड बदलला. पण यातून कदाचित तिच्या संसारावरचं कर्ज कायमचं मिटवण्याचा रस्ता तिला दिसत होता.
सूर्य उतरणीला लागला होता आणि कौलारू छताच्या फटीतून सूर्याची किरणं नव्या आशेचा धुरकट, पांढुरका सुगंध घेऊन तिच्या घरात उतरत होती.
– बी. चंद्रदास