– मधुरा धायगुडे
शारदीय नवरात्रामध्ये आनंद व्यक्त करण्यासाठी “भोंडला’ करण्याची ही प्रथा आहे. आनंद साजरा करण्यासाठी अनेक महिलांनी एकत्र येऊन मोठे गोल मंडल करून फेर धरत आनंदाने गाणी म्हणतात. हा भोंडला लोकनृत्याचाच एक प्रकार म्हणून संबोधूया. मुख्यत्वे खानदेश, विदर्भात याला भुलाबाई किंवा हादगा संबोधतात. भुलाबाई म्हणजे पार्वती, तिच्या सुफलतेचा उत्सव असा हा खेळोत्सव. हा भोंडला एक प्रकारची सुफलन पूजाच म्हणू.
मग भोंडला याचा शाब्दिक अपभ्रंश कसा येईल किंवा याला भोंडलाच का म्हणायचे. भोंडला शिवशक्तीची आराधना, दुर्गेचा जागर… यात हत्ती समृद्धीचे प्रतीक म्हणून रांगोळी किंवा तांदळाने पाटावर काढली जाते. त्याची पूजा करून फेर धरला जातो अन् म्हटली जातात भोंडल्याची गाणी. रोज एक एक गाणे वाढवत नऊ दिवस हा भोंडला सजत खुलत जातो. सुरुवात होते ती या गाण्याने-
ऐलमा पैलमा गणेश देवा
माझा खेळ मांडूदे, करीन तुझी सेवा
माझा खेळ मांडिला वेशीच्या दारी
पारवत गुंजे गुंजावाणी
गुंजावाणीच्या सारविल्या टिका
आमच्या गावच्या भुलोजी बायका
एविनी गा तेविनी गा
कांदा चिरू बाई तांदूळ घ्या
आमच्या आया, तुमच्या आया
खातील काय दुधोंडे
दुधोंड्याची वाजली टाळी (हे म्हणताना टाळी वाजवायची)
आयुष्य दे रे वनमाळी
माळी गेला शेता भाता
पाऊस पडला येता जाता
पड पड पावसा थेंबोथेंबी
थेंबोथेंबीच्या आडव्या लोंबी
आडव्या लोंबती अंगणा
अंगणा तुझी सात वर्ष
भोंडल्या तुझी बारा वर्ष
अतुल्या मतुल्या
चरणी चातुल्या
चरणीचे धोंडे
हातपाय खणखणीत गोंडे
एकएक गोंडा वीसावीसाचा
सार्या नांगर नेसायचा
नेसा ग नेसा बाहुल्यांनो
अडीच वर्ष पावल्यांनो… यात मग अक्कणमाती चिक्कणमाती, एक लिंब झेलूबाई श्रीकांता कमळकांता…..एक चंद्रकळेचे ही गाणे फारशी आता आठवत नाहीत … शेवट आडबाई आडवणी म्हणत भोंडल्याची समाप्ती करायची …मग सगळ्याचा आवडता खिरापत ओळखण्याचा कार्यक्रम.प्रत्येकीची वेगळी खिरापत. मग काय खाण्याची रेलचेलच. हा ही एक वेगळाच आनंद भोंडल्याचा. प्रत्येकाच्या घरी जाऊन हा भोंडला साजरा करण्याची परंपरा आहे.