नारायणगाव, {मंगेश रत्नाकर} – लोकसभा निवडणुकीची रणधुमाळीत सर्वच पक्षाचे उमेदवार हिरडा कारखाना चालू करतो अशी खोटी आश्वासने देऊन मतदान आपल्या पदरात पाडण्याचा आटोकाठ प्रयत्न करत आहेत; परंतु निवडून आल्यानंतर मात्र तोंडाला पाने पुसली जातात.
सरकार कोणत्याही पक्षाचे असले तरी आदिवासींच्या प्रश्नांना नेहमीच बगल देत आले आहे अशी हिरडा उत्पादक शेतकर्यांची भावना झाली आहे. लालफितीच्या व श्रेयवादाच्या लढाईत कारखाना निधी अभावी पडून आहे. दरम्यान, सध्या हिरडा काढण्याचे काम सुरू असले तरी यंदा पावसाअभावी उत्पादन घटले आहे.
मांडवी नदीच्या खोर्यात स्व:मालकीची व जंगलामध्ये हिरड्यांची झाडे मोठ्या प्रमाणात आढळून येतात. गेल्या सहा वर्षापासून आदिवासी विकास महामंडळाने हिरडा खरेदी योजना बंद केली होती; परंतु 2024 पासून पुन्हा चालू करण्यात आल्याने आदिवासी हिरडा उत्पादक शेतकर्यांना मोठा दिलासा मिळाला आहे. महाराष्ट्र शासनाकडून आर्थिक वर्षे 2024 मध्ये बाळ हिरड्याचे प्राथमिक दर प्रति किलो 170 रुपये प्रमाणे हमीभाव जाहीर करण्यात आलेला आहे.
शिवाय खरेदी करण्यात येणार्या बाळ हिरड्याचा मोबदला शेतकर्यांच्या बँक खात्यावर थेट वर्ग करण्यात येणार असल्याने ही प्रक्रिया अतिशय किचकट आहे. कारण अनेक शेतकर्यांचे बँक खाते आधार कार्ड संलग्न नसल्याने, आधार कार्डला मोबाइल नंबर लिंक नसल्याने तसेच बँकेत केवायसी अपडेट नसल्याने पैसे खात्यात कधी जमा होतील याबाबत निश्चित माहिती महाराष्ट्र राज्य सहकारी आदिवासी विकास महामंडळ यांनी प्रसिद्ध केलेल्या पत्रकात नमूद केलेली नाही.
जुन्नरच्या उत्तरेकडे हिरडा गोळा करण्याचे काम वेगात
जुन्नर तालुक्यातील उत्तरेकडील मांडवी नदीच्या खोर्यातील कोपरे, माळेवाडी, काठेवाडी, कुडाळवाडी, जांभूळशी, मांडवे, मुथाळणे, फोफसंडी व परिसरातील गावात हिरडा गोळा करण्याचे काम वेगाने सुरू आहे. यामध्ये उन्हाळी सुट्टी असल्याने आपला शैक्षणिक खर्च भागवण्यासाठी शाळकरी मुलेही आई-वडिलांसोबत हिरडा गोळा करण्यासाठी मदत करीत आहेत.
रोखीने हिरड्याची खरेदी करावी
पावसाळ्यामध्ये हाताला रोजगार नसल्याने आदिवासींचे अर्थकारण हिरड्यावर अवलंबून असते. त्यामुळे हिरड्याचा मोबदला जर रोखीने दिला तर शेतकर्यांना मुलांचे शिक्षण, शेतीची बियाणे, दैनंदिन व्यवहार करणे सोयीस्कर होईल. त्यामुळे शासनाने पूर्वीप्रमाणे रोखीने हिरडा खरेदी करावा, अशी मागणी हिरडा उत्पादक शेतकरी सुनील कवटे, नाना कुडळ, किसन बांगर, मच्छिंद्र सोनवणे, रामदास दाभाडे, अंकुश माळी, सिताराम झापडे ,तुकाराम काठे यांनी केली आहे.
बाळ हिरडा गोळा करणे अत्यंत जोखमीचे काम आहे. जीवावर उदार होऊन पोटासाठी आदिवासी शेतकरी हंगामात बाळ हिरडा गोळा करत असतात. आदिवासींकडे कोणतेही उदरनिर्वाहाचे साधन नसल्याने बाळ हिरडा गोळा करण्याचे काम करतात. – ज्योती कवटे, महिला शेतकरी, कोपरे
जंगलात वाढणार्या हिरड्यांच्या झाडावरून हिरडा झोडून काढणे, वेचणे, उन्हात वाळवणे, अशा प्रकारची कष्टाची कामे आदिवासींना करावी लागतात. हिरडा काढण्यासाठी उशीर झाला तर त्यात बी तयार होते त्यामुळे खूप कमी बाजारभाव मिळतो असतो. त्यामुळे हिरडा वेळेतच काढून घ्यावा लागतो. – युवराज माळी, हिरडा उत्पादक शेतकरी, कोपरे
आदिवासी विकास महामंडळाचे आवाहन
शासनाने निश्चित केलेल्या दराप्रमाणे बाळ हिरडा खरेदी केला जाणार असल्याने संकलक शेतकर्यांनी बँक पासबुक, आधार कार्ड झेरॉक्स, बँक खात्यात जोडलेला आधार लिंक मोबाइल नंबर, बँकेने प्रमाणित करून दिलेला ई-केवायसी फॉर्म कागदपत्रांची एनइएमएल या ऑनलाइन पोर्टलवर नोंदणी करावी. जुन्नर व खेड तालुक्यातील पारगाव तर्फे मढ, जांभूळशी, अडीवरे, तळेघर, डेहणे, मंदोशी सात खरेदी केंद्र सुरू करण्यात आली आहे.