सोनम परब
युक्रेनमधील सुंदर लोकेशन्सचा हिंदी चित्रपटांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापर करण्यात आला आहे. युक्रेनमध्ये चित्रीकरण करणाऱ्या काही चित्रपटांची चर्चा करतानाच रशियातील चित्रपटसृष्टीशी असलेल्या नात्याचाही विचार या युद्धाच्या निमित्ताने करणे औचित्याचे ठरेल.
भारतीय चित्रपट निर्मात्यांची चित्रीकरणासाठी युक्रेनला पहिली पसंती आहे, हे बऱ्याच जणांना ठाऊक नसेल. सलमान खानपासून अक्षयकुमारपर्यंत अनेकांच्या चित्रपटांचे चित्रीकरण युक्रेनमध्ये झाले आहे. बॉलीवूडच्या चित्रपटांमधील अनेक दृश्यांचे चित्रीकरण युक्रेनमध्ये झाले आहे. युक्रेनच्या सुंदर लोकेशन्सचा चित्रपटांमध्ये मोठ्या प्रमाणात वापर करण्यात आल्यामुळे आपलेही डोळे युक्रेनची लोकेशन्स पाहण्यास सरावले आहेत.
2021 मध्ये कोविड-19 साथीदरम्यान रशिया आणि युक्रेनने पर्यटकांना येण्याची परवानगी दिली होती. त्यामुळे आरआरआर या चित्रपटाच्या निर्मात्यांनी युक्रेनमध्ये काही दृश्यांचे चित्रीकरण केले आहे. काळजीपूर्वक नियोजन करून आरआरआरची टीम युक्रेनला गेली आणि नाटू-नाटू या गाण्यासह अनेक दृश्ये तेथे चित्रित केली. एसएस राजामौली दिग्दर्शित आरआरआरचे प्रदर्शन करोनामुळे थांबविण्यात आले होते. परंतु आता हा चित्रपट 25 मार्च 2022 रोजी प्रदर्शित होणार आहे. या चित्रपटात एन. टी. रामाराव ज्युनिअर, रामचरण, अजय देवगण आणि आलिया भट्ट यांच्या प्रमुख भूमिका आहेत.
टायगर-3 हा चित्रपट अजूनही प्रदर्शित व्हायचा आहे, परंतु सलमान खान आणि कतरिना कैफ यांच्या प्रमुख भूमिका असलेल्या या चित्रपटाचा काही भाग युक्रेनमध्ये चित्रित करण्यात आला आहे. सलमान खान आणि कतरिना कैफच्या या चित्रपटाची प्रेक्षक आतुरतेने वाट पाहात आहेत. अक्षयकुमार, रजनीकांत आणि एमी जॅक्सन यांच्या 2.0 या चित्रपटातील एका गाण्याचे चित्रीकरणही युक्रेनमध्ये करण्यात आले आहे. अक्षयकुमारने चित्रपटात नकारात्मक भूमिका साकारली होती.
विनर या तेलुगू चित्रपटाचे चित्रीकरणही युक्रेनमध्ये झाले होते. साई धरम आणि रकुल प्रीत सिंग यांच्या या चित्रपटात युक्रेनची अनेक सुंदर लोकेशन्स दाखवण्यात आली आहेत. संगीतकार ए. आर. रहमान यांच्या 99 सॉंग्ज् या चित्रपटाचे चित्रीकरण भारतात तसेच युक्रेनमध्येही झाले आहे. या चित्रपटाचा मोठा भाग युक्रेनमध्ये चित्रित करण्यात आला आहे. चित्रीकरणासाठी भारतीय निर्माते युक्रेनला एवढी पसंती देतात. याचाच अर्थ युक्रेन हा एक अतिशय सुंदर देश आहे. रशिया आणि युक्रेन हे दोन्ही सुंदर देश आहेत आणि भारताच्या चित्रपटसृष्टीचे या दोन्ही देशांशी नाते आहे.
काही भारतीय कलावंत रशियात खूपच लोकप्रिय आहेत. सेनिया रेबेंकिना या रशियन अभिनेत्रीने राज कपूर यांच्या “मेरा नाम जोकर’ या चित्रपटात अभिनय केला होता. स्वतःला व्यवसायाने बॅले डान्सर म्हणवून घेणाऱ्या रेबेंकिनाने या चित्रपटात सर्कशीतील कलावतीची भूमिका केली होती. तिची भूमिका फार मोठी नव्हती. परंतु राज कपूर यांच्याबरोबर प्रेमकथेची दृश्ये असल्यामुळे ती या चित्रपटाचा महत्त्वपूर्ण हिस्सा बनली होती. एकातेरिना क्लिमोवा ही रशियन चित्रपटसृष्टीत बरीच वर्षे सक्रिय आहे.
तिने रशियातील अनेक टीव्ही मालिकांमध्ये काम केले आहे. अभिनयाचे अनेक पुरस्कार तिने पटकावले आहेत. त्याचप्रमाणे डॅनिला हे रशियाचे ब्रॅड पिट म्हणून लोकप्रिय आहेत. त्यांनी आपल्या करिअरची सुरुवात क्लासिक थिएटरपासून केली होती. या कलावंतांचे चित्रपट भारतीय मोठ्या आवडीने बघतात.
इस्मी राइटने विसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात सोव्हिएत युनियनमधील बॉलीवूड सिनेमाच्या ग्लिट्झ आणि ग्लॅमरच्या लोकप्रियतेचा विसरलेला इतिहास उघड केला होता. आजकाल त्याचे मोठ्या प्रमाणावर कौतुक होत नसले तरी रशियन भाषेचा अभ्यास करणारी व्यक्ती असे सांगेल की, संस्कृतीमधील सर्वांत मनोरंजक पैलूंपैकी एक म्हणजे सिनेमाचा विकास, विशेषतः सोव्हिएत संघराज्याच्या काळातील! अवंत-गार्डेचा चित्रपट, समाजवादी वास्तववाद आणि अगदी सोव्हिएत म्युझिकल कॉमेडी,
या सर्व गोष्टी अशा देशांचे आकर्षक पैलू प्रकट करतात ज्याच्या राजकारणाच्या दृष्टिकोनातून संस्कृतीकडे दुर्लक्ष केले जाते. तरीही सोव्हिएत सिनेमाच्या क्षेत्रातील एक महत्त्वाचा पैलू म्हणजे सोव्हिएत प्रेक्षकांमध्ये असलेली बॉलिवूडच्या चित्रपटांची लोकप्रियता. 1950 च्या दशकात सोव्हिएत रशियात भारतीय चित्रपट विशेष लोकप्रिय होत होते.
विसाव्या शतकातील सोव्हिएत सिनेमावर हॉलिवूडचा प्रामुख्याने प्रभाव होता. समाजवादी वास्तववादी चित्रपटांच्या विकासामागील प्रेरक शक्तींपैकी एक असणारे बोरिस शुमियात्स्की हे लॉस एंजेलिस येथे गेले आणि सोव्हिएत सिनेमाने तत्सम तंत्राचा वापर केला पाहिजे असा आग्रह धरणारे पुस्तक त्यांनी लिहिले. स्टॅलिनच्या नेतृत्वाखालील दैनंदिन जीवनातील भीषणता आणि 30 च्या दशकातील अमेरिकेतील महामंदीचा आघात या दोन्ही गोष्टी दडपून टाकण्यासाठी अमेरिका आणि सोव्हिएत युनियन अशा दोन्ही ठिकाणी चित्रपटांचा वापर अफूच्या गोळीसारखा केल्याचे दिसून येते. खुद्द स्टॅलिनला पाश्चात्य चित्रपटसृष्टीचे आकर्षण होते. तथापि, बॉलीवूडनेच सोव्हिएत चित्रपटसृष्टीवर सर्वांत मोठा प्रभाव टाकला.
1954 ते 1991 दरम्यान दोनशेपेक्षा अधिक भारतीय चित्रपट सोव्हिएत संघराज्यात प्रदर्शित केले गेले तर अमेरिकेचे अवघे 41 चित्रपट रशियात प्रदर्शित झाले. डिस्को डान्सर (1982) हा आंतरराष्ट्रीय डिस्को डान्सिंग स्पर्धा जिंकून प्रसिद्धी, प्रेम आणि नशीबाची साथ मिळवणाऱ्या स्ट्रीट परफॉर्मरच्या जीवनावरील बॉलीवूडपट हा सोव्हिएत काळात रशियात सर्वाधिक कमाई करणारा चित्रपट ठरला होता. त्याने बॉक्स ऑफिसवर 60 दशलक्ष रूबलची कमाई केली होती. सर्वाधिक कमाई करणाऱ्या परदेशी चित्रपटांमध्ये दुसऱ्या क्रमांकावर होता 1954 मधील आवारा. यात राज कपूरने रोमियो आणि ज्युलिएटची पुनःकल्पना केली होती. सोव्हिएत युनियनमध्ये प्रदर्शित झालेल्या प्रारंभिक बॉलीवूडपटांपैकी तो एक होता.
झपाट्याने विस्तारणाऱ्या भारतीय चित्रपट उद्योगाला त्यांचे चित्रपट सोव्हिएत रशियातील चित्रपटगृहांमध्ये दाखविण्याची परवानगी दिल्याने सोव्हिएत अधिकाऱ्यांना त्यांच्या लोकांसाठी किमान भौगोलिकदृष्ट्या वेगळे आणि पाश्चात्यसंस्कृतीचा प्रभाव नसलेले चित्रपट उपलब्ध करून देण्याचा एक आकर्षक उपाय उपलब्ध झाला होता. हा प्रभाव किती जबरदस्त होता याचे डिस्को डान्सर हे एक उदाहरण होय. परंतु बॉलीवूड चित्रपटांची निर्मिती सोव्हिएत युनियनला अनुकूल देशाने केलेली असल्यामुळे पाश्चात्यवाद्यांचे चित्रपट रोखण्याकडे रशियाच्या सेन्सॉरही प्रवृत्त झाले होते.