Large, mid and small cap shares| पैसे कमावण्याचे साधन म्हणून शेअर बाजाराकडे आता लोकांचा कल वाढत चालला आहे. शेअर बाजार हा जोखमीच्या अधीन असला तरीही त्यात पैसे गुंतवून चांगला नफा कमावल्याची उदाहरणेही अनेक आहेत. जर योग्य प्रकारे तज्ञांचा सल्ला घेऊन शेअर बाजारात गुंतवणूक केल्यास चांगला परतावा मिळण्याची जास्त शक्यता असते. तर अनेकदा यात आर्थिक जोखिम देखील पहायला मिळते.
शेअर बाजारात लार्ज कॅप, मिड कॅप, स्माॅल कॅप शेअर्स ही नावं दररोज ऐकायला मिळतात. या शेअर्समध्ये दररोज चढ-उतार पहायला मिळतात. मात्र यांचा नेमका काय अर्थ आहे. हे प्रकार कसे ठरले जातात याबाबत आज आपण या लेखात माहिती जाणून घेणार आहोत.
साध्या शब्दांत समजून घ्यायचे झाल्यास येथे कॅप म्हणजेच भांडवल. अशाप्रकारे, लार्ज कॅप म्हणजे जास्त भांडवल असलेल्या कंपन्यांचे शेअर्स. मिड कॅप म्हणजे त्यापेक्षा कमी आणि सर्वात कमी भांडवल असलेल्या कंपन्यांच्या शेअर्सला स्मॉल कॅप असे म्हणतात.
आता तुमच्या मनात हा प्रश्न नक्कीच निर्माण होईल की हे मार्केट कॅप म्हणजे काय आणि लार्ज, मिड आणि स्मॉल कॅप एकमेकांपेक्षा वेगळे कसे आहेत. मार्केट कॅप म्हणजे कंपनीच्या शेअरधारकांकडील एकूण शेअर्ससह वर्तमान शेअरच्या किंमतीचे उत्पादन. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या कंपनीचे एकूण शेअर्स 1 कोटी असतील आणि प्रत्येकाची सध्याची किंमत 100 रुपये असेल तर कंपनीचे मार्केट कॅप1 कोटी रुपये गुणिले 100 = 100 कोटी रुपये होईल. त्याचे सुत्र असे आहे की, मार्केट कॅपिटलायझेशन = शेअरचा
मार्केटमधील भाव X शेअरची संख्या.
लार्ज कॅप, मिड कॅप आणि स्मॉल कॅप शेअर्स म्हणजे काय?
मार्केट कॅपिटलायझेशनवरून कंपनी लार्ज कॅप आहे, मिड कॅप आहे की स्मॉल कॅप आहे, ते ठरवण्याचे वेगवेगळ्या गुंतवणूकदार संस्थांचे वेगवेगळे निकष आहेत. एका निकषानुसार शेअर बाजारात सर्वात जास्त मार्केट कॅप असलेल्या पहिल्या 100 कंपन्यांच्या शेअर्सना लार्ज कॅप म्हणतात. यानंतर, 101 ते 250 क्रमांकावर असलेल्या कंपन्यांना मिड कॅप म्हणतात आणि 251 आणि त्यापेक्षा कमी क्रमांकावर असलेल्या कंपन्यांना स्मॉल कॅप म्हणतात.
परंतु ही अगदी फिक्स्ड व्याख्या नाही. दुसरा सोपा मार्ग म्हणजे, नॅशनल स्टॉक एक्स्चेंज व बॉम्बे स्टॉक एक्स्चेंज यावर वेगवेगळे निर्देशांक-इंडेक्स उदा. सीएनएक्स लार्ज कॅप, मिड कॅप, स्मॉल कॅप, तसेच बीएसई लार्ज कॅप, मिड कॅप, बीएसई स्मॉल कॅप असे आहेत. यातील मिड कॅप इंडेक्समधील कंपन्या मिड कॅप, तर स्मॉल कॅप इंडेक्समधील कंपन्या स्मॉल कॅप, असेही आपण ठरवू शकतो. तसेच हे वर्गीकरण केले तरी शेअर्सचे भाव हे सतत बदलत असतात व काही कंपन्यांच्या शेअर्सचे भाव हे कमी होतात किंवा वाढतात. त्यामुळे त्यांचे वर्गीकरणही बदलते.
स्मॉल कॅप, मिड कॅप आणि लार्ज कॅप स्टॉक्समध्ये काय फरक आहे?
सर्व प्रथम, आपण वर पाहिल्याप्रमाणे मूलभूत फरक म्हणजे मार्केट कॅप आहे. त्यांच्यातील सूक्ष्म फरक जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे. लक्षात ठेवा की लार्ज कॅपमध्ये जोखीम सर्वात कमी असते आणि अनुक्रमे मिड कॅप आणि स्मॉल कॅपमध्ये वाढते. लार्ज कॅप स्टॉक्सचे व्यवहार खुप जास्त असतात आणि जास्त चढ-उतार होत नाहीत. मिड कॅप्स तुलनेने अधिक अस्थिर असतात. आणि एक मोठा फरक संभाव्य नफ्यात आहे. मात्र लार्ज कॅप कंपनीचे शेअर घेतले म्हणजे ते एकदम सेफ बेट आहे, ती कधीच तोट्यात जाणार नाही असे नाही. मुळात शेअर बाजार जोखमीच्या अधिन आहे. त्यामुळे येथे कधीही काहीही होऊ शकते.
लार्ज कॅप्सच्या नफ्यात स्थिरता असते. पण मिड कॅप आणि स्मॉल कॅप्सच्या नफ्यांपेक्षा कमी असण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे, कमीत कमी जोखीम घेण्यास इच्छुक लोकांसाठी लार्ज कॅप्स सर्वोत्तम असतात. या हिशोबाने जर तुम्ही शेअर बाजारात प्रवेश करत असाल तर लार्ज कॅप्सने सुरुवात करण्याचा सल्ला तज्ञ देत असतात. स्मॉल कॅप्समध्ये वाढ होण्याची जास्त क्षमता आहे परंतु जोखीम देखील सर्वात जास्त आहे. त्यामुळे नवीन शेअर बाजारात प्रवेश करत असलेल्या गुंतवणूकदारांनी सुरुवातीला लार्ज कॅप, नंतर मिड आणि त्यानंतर स्माॅल कॅप कंपन्यांच्या शेअर्सची खरेदी करण्याचा सल्ला तज्ञ देत असतात.
पूर्ण गुंतवणूक मात्र मिड किंवा स्मॉल कॅपमध्ये करू नये –
आपली जोखीम घेण्याची प्रवृत्ती किती आहे, किती अभ्यास आहे, किती लक्ष ठेवू शकतो व चटकन कृती करू शकतो, याप्रमाणे म्हणूनच लार्ज कॅप की मिड किंवा स्मॉल कॅप याची निवड करावी. तसेच पूर्ण गुंतवणूक मात्र मिड किंवा स्मॉल कॅपमध्ये करू नये. खूप जोखीम घेण्याची प्रवृत्ती असेल तरच आणि आपल्या एकूण गुंतवणुकीच्या 25 टक्के गुंतवणूक त्यात करावी.
टाॅप 10 लार्ज कॅप कंपन्या –
1 Reliance Industries , कॅप – 19.76 लाख कोटी रुपये
2 TATA Consultancy कॅप – 14.93 लाख कोटी रुपये
3 HDFC Bank, कॅप – 10.78 लाख कोटी रुपये
4 ICICI Bank, कॅप -7.17 लाख कोटी रुपये
5 Infosys, कॅप -7.06 लाख कोटी रुपये
6 State Bank of India (SBI), कॅप -6.73 लाख कोटी रुपये
7 LIC India, कॅप – 6.57 लाख कोटी रुपये
8 Bharti Airtel, कॅप – 6.30 लाख कोटी रुपये
9 Hindustan Unilever (HUL), 5.58 लाख कोटी रुपये
10 ITC, 5.05 लाख कोटी रुपये