शास्त्रज्ञांनी उभारला मंगळ ग्रहाचा सेट ;वर्षभर वास्तव्य करून घेतला अनुभव
वॉशिंग्टन : मंगळ मोहीम ही अगदी पन्नास वर्षांपूर्वीपर्यंत एखाद्या विज्ञान कथेत असणारी गोष्ट होती. पण आता मात्र संशोधक प्रत्यक्षात मंगळावर जाण्याची नाही तर तिथे राहण्याचीही तयारी करत आहेत. मंगळावरच्या भविष्यातल्या कॉलनीसाठी कोणत्या गोष्टी महत्त्वाच्या असतील, त्यासाठी मानवाला कोणती कौशल्यं शिकून घ्यावी लागतील, तिथपर्यंतचा मोठा प्रवास लोकांना कसा करता येईल आणि तिथल्या कठीण परिस्थितीत कसं राहता येईल या सगळ्या प्रश्नांची उत्तरं शोधण्याचा प्रयत्न सध्या सुरू आहे.
नासाचे 4 वैज्ञानिक गेलं वर्षंभर हेच जाणून घ्यायचा प्रयत्न करत होते. पण त्यासाठी ते मंगळावर गेले नाहीत तर त्यांनी मंगळ ग्रहच इथे आणला. गेले वर्षभर सुरू असलेलं हे नासा मार्स मिशन नुकतंच पूर्ण झालं. मंगळावरचं आयुष्य कसं असेल, तिथे काय होऊ शकतं, कोणत्या अडचणी येऊ शकतात हे जाणून घेण्यासाठीची ही मोहीम होती. त्यासाठी अमेरिकेतल्या टेक्सास राज्यामध्ये ह्यूस्टनमधल्या नासाच्या जॉनसन स्पेस सेंटरमध्ये मंगळ ग्रहासारखंच वातावरण आणि भूभाग असणारी फॅसिलिटी – कृत्रिम मंगळ ग्रह तयार करण्यात आला. या मिशनच्या कमांडर केली हेस्टन या प्रशिक्षित डॉक्टर आहेत. रोगांवरच्या उपचारांसाठी स्टेम सेल्सचा विकास करण्याबद्दलचं संशोधन त्यांनी केलेलं आहे
चार शास्त्रज्ञांनी प्रवेश केल्यानंतर 1700 चौरस फुटांची ही जागा बंद करण्यात आली. हे चार वैज्ञानिक तिथे तब्बल 378 दिवस राहिले. 3D प्रिंटिंगने तयार करण्यात आलेल्या या कृत्रिम मंगळ अधिवासामध्ये चार बेडरूम्स, एक लिव्हिंग कम डायनिंग एरिया, एक मेडिकल रूम आणि काम करण्यासाठीची एक मोठी जागा होती. या काम करण्यासाठीच्या जागेमध्ये व्हर्टिकल फार्म म्हणजे करायला वाव होता. इथे या टीमने टोमॅटो उगवले
या अधिवासातल्या काळामध्ये या टीमने वेगवेगळे प्रयोग केले. भविष्यामध्ये जर मंगळ मोहीम प्रत्यक्षात राबवली गेली तर मंगळ ग्रहावरचं आयुष्य कसं असेल, कोणत्या गोष्टीवर कसला परिणाम होईल, हे जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला गेला. यासोबतच या क्रूने काही ‘सिम्युलेटेड मार्स वॉक्स’ म्हणजेच मंगळ ग्रहावर चालण्याचा अनुभवही घेतला. शिवाय पृथ्वीसोबतचा संपर्क तुटला किंवा काही कारणांमुळे त्यासाठी वेळ लागला तर काय करायचं, कठीण परिस्थितीमध्ये एखाद्या यंत्रातला बिघाड कसा दुरुस्त करायचा याचाही अनुभव घेतला.
वर्षभराचा हा 3D प्रिंटेड मंगळावरचा मुक्काम म्हणजे आजवरचा सर्वांत प्रदीर्घ आणि सखोल स्पेसफ्लाईट सिम्युलेशन प्रयोग होता. 4 वैज्ञानिक या कृत्रिम मंगळावरच्या अधिवासात असताना इतर संशोधक त्यांच्यावर लक्ष ठेवून होते. त्यांना ठराविक काळासाठीची कामं देत होते, त्यांच्याकडून डेटा मिळवत होते. या सगळ्यासोबतच त्यांच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर काय परिणाम होतोय याचाही अभ्यास करण्यात आला.
या प्रयोगासाठी कृत्रिम मंगळावर रहायला गेलेल्या या चार वैज्ञानिकांची वर्षभरापूर्वी खुलं आकाश पाहिलं होतं. प्रयोगाच्या या वर्षभराच्या काळात या 4 संशोधकांनी तेच अन्न खाल्लं जे प्रदीर्घ अंतराळ प्रवासात मध्ये टिकू शकतं. शिवाय त्यांनी त्यांच्या या अधिवासातल्या मंगळावरच्या ग्रीनहाऊसमध्ये काही गोष्टी पिकवण्याचाही प्रयत्न केला. या प्रयोगातून मिळणाऱ्या माहितीचा अभ्यास करून त्याचा फायदा मंगळावर जाणाऱ्या मानवी मोहिमांसाठी होईल. शिवाय त्याच्या मदतीने नवीन तंत्रज्ञान विकसित करता येईल, अंतराळवीरांना प्रशिक्षण देता येईल. मंगळापर्यंतचा दीर्घ प्रवास सुरक्षित करता येईल. पण काहीजण मात्र याच्या विरोधात आहेत. पृथ्वी ते मंगळ या प्रवासातला धोका आणि मोठा खर्च पाहता मुळातच मंगळावर मानवी मोहीम पाठवण्याची गरज आहे का? असा सवाल टीकाकार करत आहेत.
