– हिमांशू
“हा कसला आवाज आहे? अगदी अखंड, सलग, अव्याहत ऐकू येतोय. तुम्हाला काहीच ऐकू येत नाहीये का?’ असं तुम्हाला कुणीतरी विचारेल. तुम्ही काही क्षण कान टवकारून ऐकायचा प्रयत्न कराल. पण तुम्हाला तर काहीच ऐकू येणार नाही. तो मात्र सतत आवाज ऐकू येत असल्याची तक्रार करत राहील. तुम्हाला वाटेल संबंधिताला भास होताहेत. तुम्ही त्याला तसं सांगायचा प्रयत्न कराल; पण आवाज ऐकू येत असल्याचा दावा तो छातीठोकपणे करत राहील. कधी तो म्हणेल, तीव्र गूं-गूं असा गुंजनासारखा आवाज येतोय… किंवा कधी तो भांड्यावर भांडं घासल्याचा आवाज येत असल्याचं सांगेल.
तुम्ही पुन्हा कान टवकाराल आणि तसे काही आवाज येताहेत का, याचा वेध घ्याल. तुम्हाला काहीच ऐकू येणार नाही. काही वेळानं तुम्ही वैतागाल आणि त्याला वेड्यात काढायला सुरुवात कराल. पण असं जर खरंच झालं, तर थोडं थांबा. संबंधिताला भास वगैरे होत असल्याचा निष्कर्ष लगेच काढू नका. त्याला खरोखरच चित्रविचित्र आवाज ऐकू येत असतील. तुम्हालाच ते ऐकू येत नसतील. कदाचित आपल्याच कानात काहीतरी बिघाड झालाय, असाही विचार तुमच्या डोक्यात डोकावेल. पण तेही खरं नसेल. एकच आवाज एकाला ऐकू येतोय; पण इतरांना अजिबात नाही, अशी स्थिती निर्माण होईल आणि ती खरी असेल. खरोखर… हे शक्य आहे!
ज्याला सलग, अस्खलित आवाज ऐकू येतोय, त्याला एका विचित्र आजाराची लक्षणं दिसू लागलीत, असा त्याचा अर्थ. “हवाना सिंड्रोम’ असं या विचित्र त्रासाचं नाव आहे. हवाना ही क्युबाची राजधानी. साधारण 2016 च्या सुमारास अमेरिकेच्या हवानातील दूतावासात असे विचित्र आवाज येऊ लागले आणि अधिकारी आजारी पडू लागले. उलट्या, चक्कर, डोकेदुखी, बेशुद्ध पडणं असा त्रास होऊ लागला. अवघ्या दोनच वर्षांपूर्वी म्हणजे 2014 मध्ये हवानात नियुक्त केलेल्या अधिकाऱ्यांना अमेरिकेने अखेर परत बोलावलं.
लवकरच तैवान, ऑस्ट्रिया, जॉर्जिया, कोलंबिया, मॉस्को, किर्गिस्तान, उजबेकिस्तान, पोलंड अशा विविध ठिकाणी असे लोक आढळले आणि त्यांना “रुग्ण’ म्हटलं पाहिजे, असं हे लक्षात आलं. रुग्णाची आणि इतरांचीही झोप उडवणाऱ्या या विचित्र लक्षणांवर संशोधन सुरू झालं; पण अद्याप काहीच हाती लागलेलं नाही.
हे आवाज “झिंगुर’ नावाच्या कीटकाचे असू शकतात, इथंपासून इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांच्या सहवासात सतत राहिल्यामुळं ते ऐकू येत असावेत, इथंपर्यंत अनेक “थिअरी’ मांडल्या गेल्यात; पण निष्कर्ष आणि उपाय याविषयी जग अंधारातच आहे. हे “आवाज’ आता भारतात आले असल्याच्या चर्चेमुळं बरेचजण हादरलेत.
केंद्र सरकारने या विचित्र आजारावर संशोधन करण्यासाठी शास्त्रज्ञ आणि डॉक्टरांची समिती नियुक्ती केलीय. 27 जुलैला कर्नाटक उच्च न्यायालयाने तीन महिन्यांत “हवाना सिंड्रोम’च्या शक्यता तपासण्यासाठी पावलं उचलण्याचे निर्देश सरकारला दिले होते. कानठळ्या बसवणाऱ्या राजकीय आरोप-प्रत्यारोपांच्या आवाजांकडे दुर्लक्ष करून आपण या धोक्याकडे आता कान टवकारून पाहायला हवं. मोबाइल नेटवर्कच्या रेडिएशनमुळं पाखरं दूर गेल्याची चर्चा काही दिवसांपूर्वी होत होती. असंच एखादं रेडिएशन आपल्याला कवेत घेऊ पाहतंय का, हे तपासलं पाहिजे.