अननस हे खाद्यफळ मूळचे दक्षिण अमेरिकेतील आहे. “अननस’ हे नाव ब्राझीलमधून आलेले आहे. स्पॅनिश व पोर्तुगीज लोकांनी त्याची लागवड उष्ण कटिबंधातील देशात केली. अननस साधारणतः पाइन वृक्षाच्या शंकूप्रमाणे दिसत असल्यामुळे “पाइनपल’असे इंग्रजी नाव पडले आहे. अननस अतिशय गोड, स्वादिष्ट व पथ्यकर असते. भारतात सर्वप्रथम 1548 साली अननसाची लागवड करण्यात आली. भारतात आसाम, बिहार, केरळ हे अननसाच्या लागवडीचे महत्त्वाचे प्रदेश असून कोकणासारख्या समुद्रकिनारपट्टीच्या इतर भागांतही त्याची लागवड करतात. साधारणतः फेब्रुवारी ते एप्रिल या मुदतीमध्ये झाडांना फुले येतात व जुलै व सप्टेंबरपर्यंत जातीप्रमाणे फळे पिकतात.
ननसामध्ये मॅगनिजचे प्रमाण मोठे असते. त्यामुळे अननस खाणाऱ्याच्या हाडांची मजबुती वाढते. दररोज एक ग्लास पाईनॅपल ज्युस पिणाऱ्यांचे दात आणि हिरड्या मजबूत होतात. पाईनॅपलमध्ये बिटा केरोटीनचे प्रमाण भरपूर असते. त्यामुळे शरीराची झीज होण्याचा वेग कमी होतो. अननसाला बिटा केरोटीनचे पॉवर हाऊस म्हटले जाते. त्यात फायबरचे प्रमाण भरपूर असते आणि उष्मांक कमी असतात. त्यामुळे वजन कमी करण्यास पाईनॅपल उपयुक्त ठरते. पाईनॅपल खाल्ल्याने शरीरातील चयापचय क्रिया वेगवान होतात. शरीराच्या सर्व अवयवांना जोम प्राप्त होतो. केस, त्वचा आणि नखे यांची झळाळी पाईनॅपलमुळे वाढते. अननसात ब आणि जास्त प्रमाणात क ही जीवनसत्त्वे असतात. पक्व फळे तशीच ताजी खातात. अननसापासून रस, मुरंबा, कडी, आसव व शिर्का तयार करतात.
अननसाचे काही गुण
अननसमध्ये ब्रोमेलेन नावाचे एक तत्त्व असते. ज्यामध्ये अँटी-इनफ्लेमेटरी आणि फायब्रीनोलिटिक गुण असतो. अननस इम्यून सिस्टिम सुधारण्याचे काम करते. त्याचप्रमाणे अननसमध्ये व्हिटॅमिन सी मोठ्या प्रमाणात असते.
यामध्ये मॅगनीज असते. मॅगनीज एक असे पोषकतत्त्व आहे जे हाडांच्या विकासामध्ये महत्त्वाची भूमिका निभावते. ब्रोमेलेनचे अँटी इन्फ्लेमटरी तत्त्व अर्थराइटिससारख्या गंभीर समस्या दूर करण्याचे काम करते.
अननसामध्ये ग्लाइसेमिक इंडेक्स आणि कॅलरी फार कमी असतात. त्यामुळेच डायबीटीजचे रुग्णही कसलीच काळजी न करता अननस हे फळ खाऊ शकतात. अननसमध्ये अशी काही अँटीऑक्सिडेंट्स असतात, जी फ्री रॅडिकल्सला दूर करून बॅड कोलेस्ट्रॉलचे ऑक्सिडेशन होण्यापासून वाचवतात. परिणामी हृदयरोगांची शक्यत कमी करतात. अननसमध्ये असलेले ब्रोमेलेन रक्तवाहिन्यांमधील रक्त जमा होणे आणि सूज येण्यापासून बचाव करते. यामुळे हृदयाच्या आजारांची शक्यता कमी होते.
अननस हा फायबरचा उत्तम स्रोत आहे. फायबरमुळे पचनक्रिया चांगली सुधारते. अननस खाणे आतड्यांना निरोगी ठेवते. यामध्ये उपलब्ध ब्रोमेलेन पोटाच्या ऍसिडला नियंत्रणात ठेवत असते. त्यामुळे ऍसिडिटी होत नाही.