नवी दिल्ली – पुढील वर्षी भारताचा लोकसंख्या वाढीचा दर ०.९% असेल. २०२५ मध्ये भारताची लोकसंख्या १४६ कोटी होण्याची शक्यता आहे. युनायटेड नेशन्स सोशल-इकॉनॉमिक एजन्सीने एप्रिल २०२३ मध्ये भारताची लोकसंख्या १४२ कोटी किंवा त्याहून अधिक म्हणजे चीनच्या बरोबरीची असल्याचा अंदाज व्यक्त केला होता.
२०३५ पर्यंत भारतातील उत्पादकता वाढेल. कारण कार्यरत नसलेल्या लोकसंख्येचे (१५ वर्षांपेक्षा कमी आणि ६४ वर्षांपेक्षा जास्त) कार्यरत लोकसंख्येवर (१५ ते ६४ वर्षे) अवलंबित्व पुढील ११ वर्षे सातत्याने कमी होण्याची अपेक्षा आहे. पुढील वर्षीपासून राष्ट्रीय जनगणना सुरू होणार आहे. २०२६ च्या सुरुवातीच्या महिन्यांत ते पूर्ण होण्याची अपेक्षा आहे. दर दहा वर्षांनी होणारी जनगणना २०२१ मध्ये होणार होती, पण करोनामुळे ती पुढे ढकलण्यात आली. मात्र आता जनगणनेला ग्रीन सिग्नल मिळाला आहे.
नव्या जनगणनेच्या आकडेवारीतून अनेक नवीन माहिती समोर येईल. २०२१ मध्ये जनगणना न झाल्यामुळे जनगणनेचा अंतिम डेटा संयुक्त राष्ट्र, जागतिक बँक आणि इतर एजन्सीच्या डेटाशी जुळणे देखील मनोरंजक असेल. भारताच्या २०११ च्या जनगणनेच्या आकडेवारीनुसार, देशाची लोकसंख्या १२१ कोटींहून अधिक होती.
एका अंदाजानुसार २०६२ नंतर भारताची लोकसंख्या कमी होण्यास सुरुवात होईल. सरकारी आकडेवारीनुसार, २०११ मध्ये देशातील वार्षिक लोकसंख्या वाढीचा दर १.६४% होता, जो स्वातंत्र्यानंतरचा सर्वात कमी होता, फक्त १९५१ मध्ये हा दर १.२५% होता, कारण तेव्हा मृत्यूचे प्रमाण लक्षणीय वाढले होते.
यावेळी, घरोघरी जनगणना करण्याव्यतिरिक्त, लोकांना ऑनलाइन जनगणना फॉर्म भरून सर्व तपशील स्वतः भरण्याचा पर्याय मिळेल. यासाठी जनगणना प्राधिकरणाने स्व-गणना पोर्टल तयार केले आहे. स्व-गणना दरम्यान, प्रत्येक व्यक्तीला या पोर्टलवर आधार क्रमांक आणि मोबाइल क्रमांक अनिवार्यपणे भरावा लागेल.
पुढील जनगणना २०३५ मध्ये होईल
२०२५ च्या जनगणनेपासून नवीन जनगणना चक्र सुरू होईल. २०२५ नंतर २०३५ आणि २०४५ मध्ये जनगणना होणार आहे. १८८१ पासून दर दहा वर्षांनी होणारी जनगणना २०२१ मध्ये होणार होती, जी ३ वर्षांनी उशीर होणार आहे. संपूर्ण सराव २ ते २.५ वर्षात पूर्ण होईल.
अशा परिस्थितीत हा डेटा २०३१ पर्यंत मर्यादित ठेवणे तर्कसंगत ठरणार नाही. यावेळी जनगणना डिजिटल होणार असून स्वयंगणना ॲपचीही मदत घेतली जाणार आहे. जनगणनेचे काम ३ वर्षांचे म्हणजे १८-२४ महिन्यांत पूर्ण करण्याचे प्रयत्न केले जातील.
