करोनाविषयक जागतीक पातळीवरील निर्बंधांमुळे आर्थिक आघाडीवर अनिश्चित परिस्थिती निर्माण झाली आहे. या परिस्थितीतून मार्ग काढण्यासाठी रिझर्व्ह बॅंकांनी मोठ्या प्रमाणात भांडवल सुलभता निर्माण केली आहे. एकूण सर्व रिझर्व्ह बॅंकांचा ताळेबंद 25 लाख कोटी डॉलरनी फुगला आहे. आगामी काळात व्याजदर कमी पातळीवर राहतील. अशा परिस्थिीतीत सोन्याच्या दरात वाढ होण्याची शक्यता असते, असे अँजेल ब्रोकिंगच्या अभ्यास अहवालात म्हटले आहे.
गेल्या सात पैकी तीन वर्षात सोन्याने दुप्पट परतावा दिला आहे. 2020 मध्ये जागतिक बाजारात सोन्याने 23 टक्के परतावा दिला. तर वायदे बाजारात 28 टक्के परतावा मिळाला. त्यामुळे यावर्षी सोने खरेदी करावी की नाही याबाबत गुंतवणूकदारांच्या मनामध्ये उत्सुकता असणे सहाजिक आहे. ज्यांना सोने अधिक परतावा देईल असे वाटते आणि ज्यांचे सोने खरेदी करायची इच्छा आहे अशा लोकांना आगामी काळामध्ये सोने डिजिटली खरेदी करण्याचे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत.
या वर्षातील सोन्याच्या दराचा आढावा घेतला तर जागतिक बाजारात सोन्याचे दर तीन टक्क्यांनी कमी झाले आहेत. म्हणजे करेक्शन झाले आहे. तर देशातील वायदे बाजारात सोन्याच्या दरात पाच टक्के करेक्शन झाले आहे. त्यामुळे बरेच तज्ञ आगामी काळात सोने तेजीत राहण्याची शक्यता व्यक्त करीत आहेत.
यासाठी काही कारणे दिली जातात. पहिले कारण म्हणजे जागतिक पातळीवरील निर्बंधांमुळे आर्थिक आघाडीवर बरीच अनिश्चित परिस्थिती निर्माण झाली आहे. या परिस्थितीतून मार्ग काढण्यासाठी रिझर्व्ह बॅंकांनी मोठ्या प्रमाणात भांडवल सुलभता निर्माण केली आहे, हे दुसरे कारण आहे. त्यामुळे 2021 मध्ये सोने कमी अधिक प्रमाणात परतावा देईल असे अनेकांना वाटते.
अमेरिकेच्या फेडरल रिझर्व्हचा ताळेबंद ऑगस्ट 2019 मध्ये 3.8 लाख कोटी (ट्रीलीयन)डॉलरचा होता. रिझर्व्हने भांडवल सुलभतेसाठी बऱ्याच उपाययोजना केल्यामुळे आता हा ताळेबंद 7.8 लाख कोटी डॉलरचा झाला आहे. यावरून जागतिक बाजारातील भांडवल सुलभतेचा अंदाज येतो. अशा परिस्थितीमध्ये चलनाचे भाव कमी होऊन सोन्याचा भाव वाढण्याची शक्यता असते.
युरोपियन समुदायाच्या केंद्रीय बॅंकेचा ताळेबंद 9.2 लाख कोटी डॉलरचा तर जपानच्या रिझर्व्ह बॅंकेचा ताळेबंद 6.6 लाख कोटी डॉलरचा झाला आहे. एकूण सर्व रिझर्व्ह बॅंकांचा ताळेबंद 25 लाख कोटी डॉलरनी फुगला आहे. याचा अर्थ आगामी काळात व्याजदर कमी पातळीवर राहतील. अशा परिस्थिीतीत सोन्याच्या दरात वाढ होण्याची शक्यता असते.
उद्योगधंद्यांना आणि नागरिकांना आधार मिळावा म्हणून रिझर्व्ह बॅंक व्याजदरात कमी ठेवून भांडवल पुरवठा वाढविण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे सोने अधिक परतावा देऊ शकते. 2020 मध्ये एक्सचेंज ट्रेडेड फंडाच्या माध्यमातून सोन्याची बरीच खरेदी झाली. नंतर या फंडातून बरीच रक्कम काढून घेतलेली असली तरी करोना व्हायरसची परिस्थिती अधिक गंभीर होत चालल्यानंतर जानेवारी महिन्यापासून या फंडात गुंतवणूक वाढू लागली आहे. या फंडातील गुंतवणूकीवरून आगामी काळात सोन्याच्या दरात वाढ होण्याचा अंदाज बांधता येतो.
रिझर्व्ह बॅंकांकडून सोने खरेदी
सध्याच्या परिस्थितीमध्ये विविध देशाच्या रिझर्व्ह बॅंका वित्तीय स्थैर्यासाठी सोने खरेदीवर भर देत आहेत. 2020 मध्ये जगातील रिझर्व्ह बॅंकांनी बऱ्याच सोन्याची खरेदी केली. त्यामध्ये भारतीय रिझर्व्ह बॅंकेचा समावेश आहे. गेल्या वर्षी 54 टक्के गुंतवणूकदारांना रिझर्व्ह बॅंका सोने खरेदी करतील असे वाटत होते. या वर्षी 75 टक्के गुंतवणूकदारांना रिझर्व्ह बॅंका आणखी सोने खरेदी करण्याची शक्यता वाटते. अशा परिस्थितीमध्ये इतर गुंतवणूकदारांसाठी सोन्याची उपलब्धता कमी होऊन सोन्याचा दर वाढू शकतो.
एकूणच सोने दर वाढीसाठी सध्या पूरक वातावरण निर्माण झाले आहे. वर चर्चा केल्याप्रमाणे करोना व्हायरसमुळे निर्माण झालेली अनिश्चितता, रिझर्व्ह बॅंकांनी केलेली भांडवल सुलभता, व्याजदरातील कपात आणि रिझर्व्ह बॅंकांकडून शक्य असलेली सोने खरेदी या कारणामुळे सोन्याचे दर आगामी काळात वाढू शकतात.
भारतातील परिस्थिती काय आहे
9 महिन्यांपूर्वी भारतामध्ये सोन्याचे दर 56 हजार रुपये प्रति दहा ग्रॅम या पातळीपर्यंत वाढले होते. यामध्ये करेक्शन होऊन आता सोन्याचे दर 47 हजार 600 रुपये या पातळीच्या जवळपास आहेत. गेल्या वर्षी ज्यांना सोन्यातून अधिक परतावा काढता आला नाही त्यांना यावर्षी सोन्यातून परतावा काढण्याची बऱ्यापैकी संधी निर्माण झाली असल्याचे विश्लेषकांना वाटते.
सोन्याच्या किमतीबाबत तांत्रिक विश्लेषण करणाऱ्या संस्थांनी सांगितले की, गेल्या वर्षी सोन्याचा दर 56 हजारांवर गेला होता. आता आणखी सोन्याचे दर वाढण्याची परिस्थिती निर्माण झाली आहे. या विश्लेषकांच्या मतानुसार सोन्याचे दर फार तर 44,100 ते 43, 600 रुपयापर्यंत म्हणजे 1,700 डॉलर ते 1,680 डॉलर या पातळीपर्यंत घसरू शकतात. फारच परिस्थिती बिघडल्यास सोन्याचे दर 40,600 रुपये प्रति 10 ग्रॅम म्हणजे 1,560 डॉलर प्रति औंस या पातळीच्या खाली जाणार नाहीत असे या विश्लेषकांना वाटते.
दुसरीकडे सोने किती पातळीपर्यंत वाढू शकते याबाबत या विश्लेषकांनी काही अंदाज बांधले आहेत. त्यानुसार मध्यम पल्ल्यात सोन्याचे दर 51,200 ते 51,700 रुपये प्रति 10 ग्रॅम म्हणजे 1,970 ते 1,995 डॉलर प्रति औंस या पातळीपर्यंत वाढू शकतात. या परिस्थितीचा सारासार विचार केला तर आगामी काळात सोन्याचे दर वाढण्याचीच जास्त शक्यता विश्लेषकांना वाटते.
1 स्थानिक दागिने उत्पादक
भारतात बरेच लोक स्थानिक दागिने उत्पादकांकडून सोन्याची खरेदी करतात. मात्र सध्याच्या परिस्थितीमध्ये अशा खरेदीला मर्यादा आहेत. मात्र बऱ्याच मोठ्या उत्पादकांनी डिजिटल माध्यमातून काही प्रमाणात व्यवहार करण्याच्या संधी निर्माण केल्या आहेत.
2. गोल्ड एक्सचेंज ट्रेडेड फंड-
हा सोने खरेदी करण्याचा आधुनिक मार्ग जागतिक पातळीवर उपलब्ध आहे. मात्र भारतामध्ये सोने खरेदी करणारे यापद्धतीने फारसे सोने खरेदी करीत नाहीत.
3. मोबाईल वॅलेट
भारतातील सोन्याचे आकर्षण पाहता मोबाईल वॅलेट कंपन्या गुंतवणूकदारांना या माध्यमातून सोने खरेदी करण्याचा पर्याय उपलब्ध करीत आहेत. पेटीएम, फोन पे, ट्रेडींग कार्पोरेशन इत्यादी संस्था सध्या सोने खरेदीचा पर्याय डिजिटली उपलब्ध करीत असून निर्बंध संपल्यानंतर ग्राहकांना प्रत्यक्ष सोने उपलब्ध होण्याची शक्यता खुली असते. भारतात आता अशा प्रकारची सोनेखरेदी ग्राहकांना समजू लागली असून आगामी काळात अशा पद्धतीने सोने खरेदी वाढू शकते.
4. केंद्र सरकारचे सुवर्ण रोखे
नागरिकांनी प्रत्यक्ष सोने खरेदी करण्याऐवजी डिजिटली सोने खरेदी करून या क्षेत्रातील गुंतवणुकीचा लाभ घ्यावा यासाठी केंद्र सरकारने सुवर्ण रोख्यांची योजना गेल्या तीन वर्षापासून सुरू केली आहे. बऱ्याच ग्राहकांना ही योजना आवडू लागली आहे. हे सुवर्ण रोखे आठ वर्षाच्या कालावधीचे असून पाच वर्षानंतर यातून बाहेर पडण्याचा पर्याय असतो. त्याचबरोबर ग्राहकांना यामध्ये व्याजही उपलब्ध होते. सरकारने या वर्षाच्या सुवर्ण आरोग्याची श्रृंखला सुरू केली असून पुढील आठवड्यापासून हे रोखे उपलब्ध होणार आहेत.
5. फ्युचर /ऑप्शन्स प्लॅटफॉर्म
या पर्यायातून फक्त व्यापारी लोक सोने खरेदी विक्री करून नफा मिळविण्याचा प्रयत्न करीत असतात. एमसीएक्स प्लॅटफॉर्मवर गोल्ड पेटल्स खरेदी करण्याचा पर्यायही उपलब्ध होऊ लागला आहे.