देशात पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात सातत्याने वाढ होत आहे. साडेचार महिने तेलाच्या किमती स्थिर ठेवल्यामुळे जो तोटा सहन करावा लागला, त्याची किंमत तेल कंपन्या आता दररोज दर वाढवून सर्वसामान्यांकडून वसूल करत आहेत. अलीकडची गोष्ट म्हणजे पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमती १५ दिवसांत तब्बल १३ वेळा वाढल्या आहेत. यातील दहा वेळा ८० पैशांनी दहा पटीने वाढवण्यात आल्या आहेत, पण तुम्हाला माहीत आहे का की बहुतांश तेल कंपन्या केवळ ८० पैशांनीच दर का वाढवतात. चला, जाणून घेऊया यामागील वास्तविक कारण.
१५ दिवसात पेट्रोल झाले ‘इतके’ महाग
तेल कंपन्यांनी मंगळवारी पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात ८० पैशांनी वाढ केली. गेल्या १५ दिवसांत २४ मार्च आणि १ एप्रिल असे दोनच दिवस तेलाच्या किमतीत कोणताही बदल झालेला नाही. उर्वरित दिवसांसाठी त्यात वाढ करण्यात आली आहे. तेलाच्या किमतींबद्दल बोलायचे झाले तर, सततच्या वाढीनंतर राजधानी दिल्लीत आतापर्यंत पेट्रोल ९. २० रुपयांनी महाग झाले आहे. दिल्लीत पेट्रोलचा दर आता १०४.६१ रुपये प्रतिलिटर झाला आहे, तर डिझेलचा दर ९५.८७ रुपये झाला आहे. विशेष म्हणजे देशात पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमती ४ नोव्हेंबर २०२१ पासून २१ मार्च २०२२ पर्यंत स्थिर होत्या. २२ मार्चपासून त्यात वाढ होऊ लागली, ज्यामुळे देशातील सामान्य लोकांवर हळूहळू बोजा वाढत आहे.
देशातील प्रमुख महानगरांमध्ये किंमत किती आहे ते जाणून घ्या
शहर- डिझेल (रु./लिटर) – पेट्रोल (रु./लिटर)
दिल्ली ९५.८७ १०४.६१
मुंबई १०३.९२ ११९.६७
कोलकाता ९९.०२ ११४.२८
चेन्नई १००.१९ ११०.११
८० हे पैसे वाढीचे गणित आहे
पंधरा दिवसांत दहा वेळा म्हणा किंवा तेल कंपन्या पेट्रोल-डिझेलच्या किमती वाढवताना बहुतेक वेळा ८० पैशांची वाढ झाल्याचे दिसून येते. आता ८०पैसे वाढवायचे सूत्र काय असा प्रश्न पडतो. पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमती वाढवण्यासाठी यापूर्वी तेल कंपन्यांना एक परिपत्रक आले होते. ज्यामध्ये त्यांच्या किमतींमध्ये कमाल वाढ केवळ १ रुपयापर्यंतच करता येईल, असे निर्देश देण्यात आले होते. यानंतर बराच विचार करून कंपन्यांनी आपली पातळी कमाल मर्यादा ८० टक्के निश्चित केली आणि तेव्हापासून तेल कंपन्यांकडून पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात दररोज ८० टक्के वाढ झाल्याचे दिसून येत आहे.
कच्च्या तेलाच्या वाढीचा परिणाम
तज्ज्ञांच्या मते, कच्च्या तेलाच्या वाढत्या किमतींचा देशातील पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमतींवरही परिणाम होतो. याआधी, आंतरराष्ट्रीय बाजारात कच्च्या तेलाची किंमत २००८ नंतरची सर्वोच्च पातळी १३९ डॉलर / बॅरलवर पोहोचली होती. मात्र, त्यानंतर त्यात घट झाली, पण सध्या तरी त्याची किंमत प्रति बॅरल १०८ डॉलरच्या वरच राहिली आहे. रशिया आणि युक्रेनमध्ये सुरू असलेल्या युद्धामुळे कच्च्या तेलाच्या किमतीतील संकट अधिकच वाढल्याचे कमोडिटी तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. अशीच परिस्थिती आणखी दीर्घकाळ राहिल्यास जनतेला आणखी महागाईचा भार सहन करावा लागेल, असेही ते म्हणाले.
काही दिवसात १५ ते २२ रुपयांची वाढ होईल
नुकत्याच आलेल्या अहवालांबद्दल सांगायचे तर, अनेकांमध्ये असा अंदाज होता की पेट्रोल आणि डिझेलच्या किंमती पूर्णपणे वाढवण्याऐवजी तेल कंपन्या त्यांचे नुकसान भरून काढण्यासाठी हळूहळू किंमत वाढवतील. येत्या काही दिवसांत देशात पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात अनुक्रमे १५ ते २२ रुपयांनी वाढ होऊ शकते, असा अंदाज या अहवालात व्यक्त करण्यात आला होता. दरम्यान, देशात पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात झालेली वाढ पाहता महागाई वाढण्याचा धोका असल्याचे सांगत. अनेक रेटिंग एजन्सींनीही भारताच्या जीडीपी वाढीचा अंदाज कमी केला आहे.
‘या’ राज्यांमध्ये पेट्रोलचा दर १०० च्या वर
मध्य प्रदेश, राजस्थान, महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश, तेलंगणा, कर्नाटक, ओडिशा, जम्मू-काश्मीर आणि लडाखमध्ये पेट्रोलची किंमत १०० रुपये आहे. मुंबईत पेट्रोलचे दर सर्वाधिक आहेत. पेट्रोल आणि डिझेलची किंमत एसएमएसद्वारेही कळू शकते. इंडियन ऑइलच्या वेबसाइटवर जाऊन तुम्हाला RSP आणि तुमच्या शहाचा कोड लिहावा लागेल आणि तो ९२२४९९२२४९ या क्रमांकावर पाठवावा लागेल. प्रत्येक शहराचा कोड वेगळा आहे, जो तुम्हाला IOCL वेबसाइटवरून मिळेल.
‘अशा’ प्रकारे दर निश्चित केले जातात
पेट्रोल आणि डिझेलचे दर दररोज सकाळी ६ वाजता बदलतात. नवे दर सकाळी ६ वाजल्यापासून लागू होणार आहेत. पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमतीत उत्पादन शुल्क, डीलर कमिशन आणि इतर गोष्टी जोडल्यानंतर त्याची किंमत जवळपास दुप्पट होते. या पॅरामीटर्सच्या आधारे पेट्रोलचे दर आणि डिझेलचे दर दररोज ठरवण्याचे काम तेल कंपन्या करतात. डीलर म्हणजे पेट्रोल पंप चालवणारे लोक. कर आणि स्वतःचे मार्जिन जोडून ते ग्राहकांना किरकोळ किमतीत पेट्रोल विकतात. हा खर्च पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरातही जोडला जातो.