माधव विद्वांस
“काका’ हा दोन अक्षरी असलेला शब्द जादुई आहे. यामध्ये आपुलकी, प्रेम, आदर, दरारा व धाक सामावलेला असतो. अशा काका या शब्दांचे धनी काका वडके यांचे आज पुण्यस्मरण. काकांचे पूर्ण नाव पांडुरंग सावळाराम वडके. काकांचा जन्म 15 ऑगस्ट 1937 रोजी पुणे येथे एका उद्योगी कुटुंबात झाला. काकांचे शिक्षण जरी सातवी पास असले तरी सर्वार्थाने काका म्हणजे एक विद्यापीठच होते. त्यांना वाचनाची गोडी होती. जगात चाललेल्या सामाजिक, राजकीय गोष्टीकडे त्यांचे बारीक लक्ष असायचे.
रोजचे वर्तमानपत्र चहाचा घुटका घेतानाच वाचले जायचे. काकांच्या या छंदाला “केल्याने वाचन आणि समाजकारण मनुजा चातुर्य येते’ असेच म्हणावे लागेल. अस्सल पुणेरी माणसाचे सर्व प्रतिबिंब काकांमध्ये दिसून यायचे. राजकारण व विधायक समाजकारण या दोनही गोष्टी त्यांनी चातुर्याने केल्या.
वि. दा. सावरकर हे त्यांचे दैवत होते. स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांचा सारस बागेजवळील महाराष्ट्रातील पहिला पुतळा उभारण्यात त्यांनी मोठे योगदान दिले होते. राजकारण व समाजकारण करीत असताना त्यांच्या समाजालाही ते विसरले नाहीत. त्वष्टा कासार समाजाच्या गणेशोत्सव शताब्दी वर्षात त्यांनी मंडळाचे अध्यक्षपद भूषविले होते. समर्थांच्या –
आधी प्रपंच करावा नेटका ।
मग घ्यावे परमार्थ विवेका ।
येथे आळस करू नका । विवेकी हो ।।
या वचनाप्रमाणे आपल्या संसाराकडेही त्यांनी लक्ष दिले. समाजकारण चालू असताना त्यांचा व्यवसायाकडे त्यांनी दुर्लक्ष केले नाही. त्यांच्या कुटुंबीयांनी त्यांना सर्वार्थाने साथ दिली व उद्योगही विस्तारला. एकत्र कुटुंबपद्धती त्यांनी आदर्शपणे सांभाळली व त्यांची पुढची पिढीही त्याच वाटेने जात आहे. “स्वच्छता हाच परमेश्वर’ या घोषवाक्याच्या माध्यमातून त्यांनी हातात झाडू घेऊन स्वच्छता उपक्रमात स्वच्छतेबाबत जागृती केली.
काकांच्या वाचन छंदातून वृत्तपत्र कात्रणांचा पहिला व्यक्तिगत संग्रह साकारला. काकांनी हा छंद इतरत्रही समाज शिक्षणासाठी महत्त्वाचा आहे हे ओळखले होते. पानशेत प्रलयानंतर श्रमदान करीत असताना त्यांनी एखाद्या पत्रकाराला लाजवील अशी छायाचित्रे काढली. त्यांच्या संग्रहात तांबे, पितळ अशा धातूंच्या दुर्मिळ वस्तू, मूर्ती यांचा समावेश होता, आपल्या संस्कृतीच्या अभिमानाचे ते प्रतीक होते. विविध प्रकारचे दगड त्यांच्या निसर्गप्रेमाची साक्ष देतात तर विविध देशांच्या नाण्यांचा संग्रह त्यांच्यातील इतिहास व व्यवहार ज्ञानाचे प्रतीक आहे. तरंगणारा दगड त्यांच्या संग्रहात आहे.
पुण्याच्या संवाद या संस्थेने त्यांच्या या संग्राहक वृत्तीचा कै. दि. ग. केळकर पुरस्कार देऊन सन्मान केला होता. काका दोन वेळा पुणे महापालिकेत नगरसेवक म्हणून निवडून आले. त्यांनी खरोखर निःस्वार्थीपणे जन सेवक हीच भूमिका बजावली. स्थायी समितीचे अध्यक्षपदही त्यांनी भूषविले होते. नागरिकांच्या अडचणी व तक्रारींबाबत ते जागृत असायचे.
बाळासाहेब ठाकरे आणि काकांचे संबंध जिव्हाळ्याचे होते. बहुधा पुण्यात आल्यावर त्यांचा मुक्काम काकांच्या घरीच असायचा. पुण्यात शिवसेना काकांनी वाढविली व शिवसेनेच्या माध्यमातून राजकारण व समाजकारणही केले. संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीत त्यांनी भाग घेऊन तुरुंगवासही भोगला. ऐतिहासिक गुंडाच्या गणपती मंदिराचा जीर्णोद्धारही केला. 29 जानेवारी 2000 रोजी त्यांचे निधन झाले. काकांच्या स्मृतीस अभिवादन.