-हेमंत देसाई
अध्यक्षीय निवडणुकीला शंभरपेक्षा कमी दिवस आता उरले आहेत. या निवडणुकीत आपला पराभव होईल, या भीतीमुळे ट्रम्प यांनी आता निवडणुका पुढे ढकलण्यात यावी, अशी इच्छा व्यक्त केली होती. मात्र, नंतर त्यांनी या विधानावरून घुमजाव केले असल्याच्याही बातम्या आल्या.
करोनाच्या संसर्गाची लाट अमेरिकेत आल्यानंतरदेखील राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारताचा दौरा रद्द केला नव्हता. भारतास भेट देऊन परतल्यानंतरही त्यांनी करोनाविरोधी तातडीच्या उपाययोजना केल्या नाहीत. उलट अत्यंत बेजबाबदारपणाचे वर्तन केले आणि मास्क घालण्याची दक्षताही बरेच दिवस घेतली नाही. येत्या नोव्हेंबर महिन्यात अमेरिकेत राष्ट्राध्यक्षपदाची निवडणूक होणार आहे. त्या निमित्ताने अमेरिकेतील कॅटो इन्स्टिट्यूट आणि यूजीओव्ही यांनी एक सर्वेक्षण केले आहे. त्यानुसार, 62 टक्के अमेरिकन नागरिकांना सध्याच्या राजकीय परिस्थितीवर आपले विचार व्यक्त करायला भीती वाटत आहे. या पार्श्वभूमीवर राष्ट्राध्यक्षपदाच्या निवडणुकीसाठी 29 सप्टेंबर रोजी ओहियोमध्ये रिपब्लिकन पक्षाचे उमेदवार डोनाल्ड ट्रम्प आणि डेमोक्रॅटिक पक्षाचे उमेदवार जो बिडेन यांच्यात जाहीर “डिबेट’ होणार आहे. त्यानंतर 15 ऑक्टोबर रोजी फ्लोरिडातील मायामीमध्ये पुन्हा हे दोघे एकमेकांसमोर येणार आहेत व त्यानंतरचे तिसरे “डिबेट’ हे 22 ऑक्टोबर रोजी होणार आहे.
मार्च महिन्यापर्यंत जी जी सर्वेक्षणे झाली, त्यात ट्रम्पच पुन्हा विजयी होतील, असे अंदाज व्यक्त करण्यात आले होते. शिवाय डेमोक्रॅटिक पक्षात अंतर्गत संघर्ष सुरू असल्यामुळे ट्रम्प यांचा विजय निश्चित मानला जात होता; परंतु त्यानंतर वातावरण बदलले आणि ते बिडेन यांच्या बाजूने फिरू लागले. यामुळे जनमत चाचण्या या बोगस असून, त्यांची चौकशी करण्यासाठी एक समिती नेमणार असल्याची घोषणा ट्रम्प यांनी केली. आतापर्यंत महत्त्वाच्या घोषणा आणि आपली मते ट्विटरवरून ट्रम्प जाहीर करत असत. परंतु ट्विटरवरून त्यांच्या विरोधी मते व्यक्त होऊ लागल्यावर, हे समाजमाध्यम बेकायदेशीर, अन्यायी, भंपक आणि तिरस्करणीय असल्याची भाषा त्यांनी सुरू केली. मात्र, अमेरिकेत राष्ट्राध्यक्ष हे अध्यक्षपदाची निवडणूक पुढे ढकलू शकत नाही.
अमेरिकन प्रतिनिधिगृहाच्या कायद्यान्वये या निवडणुकीचा दिवस निश्चित केला जातो. त्याबाबत निर्णयाचे अधिकार अध्यक्षांना नाहीत. जर प्रतिनिधिगृहाने इच्छा प्रकट केली, तर तारखा बदलण्याचा अधिकार ते राष्ट्राध्यक्षांना देऊ शकतात; परंतु त्यासाठी यथायोग्य कारणे द्यावी लागतात आणि मग त्याबाबतचा अंतिम निवाडा करण्याचा अधिकार अमेरिकन सर्वोच्च न्यायालयास असतो. ट्रम्प यांना बारावी घटनादुरुस्ती बदलायची असेल, तर त्यांना कॉंग्रेस, म्हणजेच प्रतिनिधिगृहात बहुमताची गरज आहे आणि आज तेथे रिपब्लिकन नव्हे, तर डेमोक्रॅट्सचे बहुमत आहे. शिवाय ट्रम्प यांच्या रिपब्लिकन पक्षाचे प्रतिनिधीही निवडणूक तारखांच्या बदलांना पाठिंबा देतील, असे नव्हे. अमेरिकेत याबाबत पक्षाचा व्हिप चालत नाही. त्यामुळे प्रत्येकजण स्वतंत्रपणे मत देण्यास मोकळा असतो.
टपाली मतदानाबाबतदेखील ट्रम्प अनुकूल नाहीत. करोनाच्या महामारीमुळे अमेरिकेत मोठ्या संख्येत लोक टपाली मतदान करण्याचीच शक्यता आहे. अर्थात, ही मते वेळेवर आली, तरच त्यांची मोजणी केली जाते. परंतु काही महत्त्वाच्या राज्यांतील टपाली मते उशिरा आल्यास आपला पराभव होईल, अशी भीती ट्रम्प यांना वाटत आहे. जेथे ट्रम्प आणि बिडेन यांच्यात निकराची स्पर्धा आहे, तेथे टपाली मतदान महत्त्वाचे ठरू शकते. 2018च्या मध्यावधी निवडणुकांत अरिझोना येथे उशिरा आल्यामुळे तीन हजार टपाली मतांची मोजणी झाली नाही आणि त्यामुळे निकालात मोठाच फरक पडला होता. अमेरिकेत 538 नावाचा एक गट वेगवेगळ्या जनमत पाहण्यांची आकडेवारी गोळा करत असतो. या गटाने दिलेल्या आकडेवारीनुसार, फ्लेरिडा, मिशिगन आणि पेनस्लेव्हॅनिया या प्रांतांत जून व जुलै या महिन्यांत बिडेन यांनी ट्रम्प यांच्या पुढे आघाडी घेतली होती. हे प्रांतही अत्यंत महत्त्वाची रणक्षेत्रे आहेत. आयोवा आणि ओहियो यासारख्या ज्या प्रांतांत ट्रम्प यांना आपली सरशी होईल असे वाटते, तेथील पाहण्यांमधूनही ट्रम्प यांचे मताधिक्य अत्यल्प असल्याचे आढळले आहे.
स्मार्केट्स या विख्यात वेबसाइटच्या मते, अध्यक्षीय निवडणुकीत ट्रम्प यांची विजयी होण्याची शक्यता 34 टक्के आहे, तर बिडेन यांची 62 टक्के. अमेरिकन सिनेटमध्ये रिपब्लिकन्सचे बहुमत असले, तरी निवडणूक लांबणीवर टाकण्यास त्यांचा विरोधच आहे. वॉलस्ट्रीट जर्नलमध्ये नुकतेच एका लेखात स्पष्टपणे म्हटले आहे की, बहुसंख्य अमेरिकन नागरिक, ट्रम्प हे फेक प्रेसिडेंट असल्याचे मत बाळगत असतील. वास्तविक वॉलस्ट्रीट जर्नल हे नेहमी रिपब्लिकन पक्षाच्या उमेदवारांना पाठिंबा देते. हे वर्तमानपत्र रूपर्ट मरडॉक यांच्या मालकीचे आहे आणि याच समूहातील फॉक्स न्यूज चॅनेलचे अँकर्स सतत ट्रम्प यांची बाजू घेत असतात. तरीदेखील या वर्तमानपत्राने ट्रम्प यांच्या विरोधी भूमिका घेतली आहे. ट्रम्प यांचा माजी प्रचारमोहीम प्रमुख पॉल मॅनफोर्ट याने रशियाचे अध्यक्ष पुतीन यांच्यासाठी काम करणाऱ्या रशियन अब्जाधीशाला मदत केल्याचा आरोप आहे. बराक ओबामा अध्यक्ष असताना त्यांनी न्यूयॉर्कमधील ट्रम्प टॉवरमध्ये फोन टॅपिंग केले होते, असा निराधार आरोपही ट्रम्प यांनी केला होता.
कोणताही पुरावा नसताना, बेफाम आरोप करणे, अतिशयोक्तीपूर्ण विधाने करणे व खोटारडेपणा करणे ही ट्रम्प यांची रीत आहे. ट्रम्प आपल्या युक्तिवादापासून मागे हटत नाहीत. आपली भूमिका वस्तुस्थितीला सोडून असली, तरी त्याचे समर्थन करण्याची जबाबदारी व्हाइट हाऊसच्या माध्यम सचिवावर येऊन पडते आणि त्यांना पत्रकारांच्या भडिमारांना तोंड द्यावे लागते, असे वॉलस्ट्रीट जर्नलने म्हटले आहे. केवळ वॉलस्ट्रीट जर्नलच नव्हे, तर अनेक वृत्तपत्रे ट्रम्प यांच्या बेछूट विधानांचा समाचार घेत आहेत. निवडणुकीचे वातावरण आपल्या बाजूने करून घेण्याचा ट्रम्प यांचा प्रयत्न सुरू आहे, तो यामुळेच.