आपला देश डिजिटल व्हायच्या आधीपासून सखुबाई आमच्याकडे कामाला आहे. ट्रोलिंग हा शब्द तेव्हा जन्माला देखील आला नव्हता. पण आमची सखुबाई आम्हाला पूर्वापार जो त्रास देते त्यासाठी ट्रोलिंग हाच योग्य शब्द होय. वेळोवेळी पूर्वसूचना न देता दांड्या मारणे, महिन्यातून एकदा तरी काचेचे पेले, कपबशा फोडणे, सतत उसने पैसे मागणे हे किरकोळ ट्रोलिंग झाले. देश डिजिटल झाल्यावर सखुबाईने व्हॉट्सऍपवर पूर्वसूचना देऊन दांड्या मारायला सुरुवात केली. इथेच थांबलं असतं तर गोष्ट वेगळी होती. पण इतर थोर नेटीझन्सप्रमाणे सखुबाई देखील (आमच्या) वेळातून (स्वतःसाठी) वेळ काढून गुड मॉर्निंग, गुड नाईटसारखे सुविचार, सुभाषिते आम्हाला फॉरवर्ड करून ज्ञानामृत पाजू लागली. सरकारला हे कोणीतरी कळवावं आणि देश डिजिटल होण्याला हातभार लावल्याबद्दल तिचा सन्मान करावा अशी आमची खूप इच्छा आहे.
सखुबाई आमच्यासह सहा घरात कामं करते. सरासरी तीन-चार हजार म्हटले तरी तिला दरमहा अठरा-वीस हजार रुपये नक्की सुटतात. माझ्या पेन्शनपेक्षा थोडेसेच कमी झाले. पण मी तिच्याशी स्पर्धा करायला तिच्या क्षेत्रात पदार्पण करू शकत नाही. हे मला होणारे अप्रत्यक्ष मानसिक ट्रोलिंगच.
निवडणुकीच्या काळात सखुबाई जे ट्रोलिंग करते त्याला तोड नाही. वॉर्डमध्ये विविध पक्षांचे उमेदवार जनतेचे लोकप्रतिनिधित्व करायला उत्सुक असतात. त्यासाठी ते प्रचारफेऱ्या आयोजित करतात. या फेरीत भाग घेणाऱ्या व्यक्तीला रोज पाचशे ते हजार रुपये रोख, भोजन, वडापाव, चहा वगैरे बिदाग्या लाभतात. सखुबाईचा स्वभाव सर्वपक्षसमभावाला अनुकूल असल्याने ती जवळपास सर्वच उमेदवारांच्या प्रचार फेऱ्यात भाग घेते. या कालखंडात झाडलोट, धुणीभांडी स्वतः करावे लागून आम्हाला श्रममूल्यांची जाणीव होते.
नोकरदारांना किंवा पेन्शनर्सना सरकारी नोकरीत पगाराव्यतिरिक्त अनुषंगिक लाभ किंवा फ्रिंज बेनेफिट्स मिळतात. सखुबाईला देखील असे फ्रिंज बेनेफिट्स मिळतात. सकाळी घरातून बाहेर पडली की ती सर्वप्रथम आमच्याकडे येते.
आल्यावर स्वतःचा फोन चार्जिंगला लावते. आमच्याकडे तेव्हा नाष्टा, चहा… जे चालू असेल त्यात पंगतीचा लाभ देते- किंवा घेते. संध्याकाळी सर्वात शेवटी ती आमच्याकडे येते. त्या वेळी आमची जेवणं चालू असतात किंवा होत आलेली असतात. अशा वेळी आम्ही टीव्ही लावलेला असतो. टीव्हीवर कोणती मालिका बघायची हे सखुबाई ठरवते. मालिका बघताना आम्हाला पंगतीचा लाभ द्यायचा की जाताना टिफिन न्यायचा हा निर्णय सखुबाईचा असतो. मालिका पाहून झाली की मग सखुबाई भांडी घासायला घेते.
सखुबाईच्या हृदयात आपपरभावाला मुळी जागाच नाही. एकदा आमच्याकडे पाहुणे यायचे होते. त्यांच्यासाठी सुरमई आणताना मला सखुबाईची आठवण झाली. तिच्यासाठीही किलोभर बांगडा घेतला. घरी आणून दोन्ही पिशव्या स्वयंपाकघरातल्या टेबलवर ठेवल्या होत्या. सखुबाई आली. तिने फोन चार्जिंगला लावला. भांडी घासली. कपडे धुलाई यंत्रात टाकले आणि झाडलोट करायला घेतली. तेव्हा तिला म्हटलं, तुझ्यासाठी देखील मासे आणलेत. तिने आभार मानले. ती गेल्यावर बायकोच्या लक्षात आले की तिने पाहुण्यांसाठी आणलेली सुरमईची पिशवी नेली होती.
तिला मिळणाऱ्या आणि ती आम्हाला त्यात सहभागी करून घेत असलेल्या फ्रिंज बेनेफिट्सचा आणखीन एक प्रकार- आमच्या आणि शेजारच्या सोसायटीत कोणाचं काय चाललंय, कोणाची कोण कोणाबरोबर… वगैरे गमती ती आम्हाला काम करता करता रंगवून सांगते. रेडिओजॉकी जसे बडबडत असतात तशी ती काम करताना किंवा आमच्यासह चहापान, न्याहारी करताना आम्हाला गावाच्या भानगडी सांगत असते. व्हॉट्सऍपवरच्या पोस्ट्स किंवा हल्लीच्या अनेक वृत्तवाहिन्यांवरच्या बातम्या जितक्या खऱ्या असतात तितक्याच सखुबाईच्या बातम्या विश्वासार्ह असतात.
एकदा आम्ही तिला गमतीने म्हटलं, आम्हाला कधी लॉटरी लागली तर आम्ही तुला दरमहा पंचवीस हजार पगार देऊ. टीव्हीवरच्या आगाऊ अन्कर्सप्रमाणे ओठांचा चंबू करून ती लाडिकपणे म्हणाली, वॉव! पण आमच्या काही अटी आहेत. सांगा नं, सांगा. तू रजा घेणार असशील तेव्हा आम्हाला आगाऊ कळवायचं. व्हॉट्सऍपवर मेसेज टाकायचा नाही. चालेल की. आम्हाला गुड मॉर्निंग, गुड नाईट, सणांच्या शुभेच्छा, सुविचार, आरोग्यविषयक किंवा राजकारणविषयक फालतू मेसेजेस पाठवायचे नाहीत. चालतंय की. शेवटची अट. तू फक्त आमच्याकडे दिवसभर काम करायचं. बाकीची कामं सोडायची. हे नाय जमणार, दादा. फक्त तुमच्याच घरी काम केलं तर मी तुम्हाला इतरांच्या भानगडी कशा काय सांगू शकेन? तुझी समस्या ती नाही. पण आमच्याबद्दलच्या हकिकती सांगायला कुठं जाशील? खरं ना? सखुबाई यावर लाजून निरुत्तर झाली.
गप्पाटप्पा
विजय तरवडे