भूमि अभिलेख विभागाची नियमावली
– गणेश आंग्रे
पुणे – बनावट सात-बारा देऊन होणारी दस्तनोंदणी, इनाम अथवा वतन अशा शेरा असलेल्या जमिनींची शासनाच्या परवानगीशिवाय होणारी खरेदी-विक्री अशा सर्व गैरप्रकारांना आता लगाम बसणार आहे. दस्तनोंदणीतील त्रुटींचा फायदा घेऊन काही दुय्यम निबंधकांकडून चुकीचे दस्त नोंदवले जातात. यामुळे जमीन मालकांना नाहक त्रास सहन करावा लागतो. तसेच न्याय मिळविण्यासाठी न्यायालयाचा दरवाजा ठोठवावा लागतो. अशा सर्व गैरप्रकार रोखण्यासाठी भूमि अभिलेख विभागाने पावले उचलेली आहेत.
दुय्यम निबंधकांनी दस्तनोंदणी करताना संगणकीकृत सात-बारावर वॉटरमार्क आहे का, याची तपासणी करावी. हस्तलिखित अथवा फक्त माहितीसाठी असलेले सात-बारा उतारा नोंदणीसाठी ग्राह्य धरू नयेत. तसेच भोगवटादार वर्ग-2 जमीन असल्यास जिल्हाधिकारी यांची विक्री परवानगी आदेश आहेत का, याची खातरजमा करावी. अशा सूचना भूमि अभिलेख विभागाने दुय्यम निबंधकांना दिल्या आहेत. राज्यात मागील तीन-चार वर्षांपासून भूमिअभिलेख विभागाची ई-फेरफार प्रणाली व नोंदणी व मुद्रांक विभागाची आय-सरिता प्रणाली एकमेकांशी लिंक केली आहे. सातबारा उताऱ्यावर दस्त करून देणाऱ्याची नावे असल्याशिवाय दस्त नोंदणी करता येत नाही.
सध्या खरेदी, बक्षीसपत्र, हक्कसोडपत्र, गहाणखत, वाटणीपत्र, अदला-बदलपत्र आणि भाडेकरार हे सात दस्त प्रकार ऑनलाइन नोंदवले जात आहेत. या सात दस्त प्रकारांसाठी दुय्यम निबंधक यांना “स्किप’ पर्याय वापरता येणार नाही. अत्यंत अपवादात्मक परिस्थितीत कारण नमूद करून “स्किप’ पर्याय वापरण्यास परवानगीचे अधिकार फक्त मुद्रांक जिल्हाधिकारी यांना आहेत. या सात ऑनलाइन दस्त नोंदणी आणि फेरफराची प्रक्रिया सुरळीत आणि अचूक होण्याची जबाबदारी नोंदणी विभाग व महसूल विभागाची आहे. त्यानुसार दस्त नोंदणी करताना दुय्यम निबंधक यांनी दक्षता घेण्याच्या सूचना शासनाने दिल्या आहेत.
दुय्यम निबंधकांसाठी सूचना
– जमीन मालकी हक्काचे हस्तांतरबाबत होणारे दस्त शक्यतो ऑनलाइन नोंदवावेत.
– शेतजमीनच्या सात-बारावरील एकक हेक्टर आर चौ.मी. असेल तर दस्तनोंदणी देखील हेक्टर आर चौ.मी. मध्येच करावी.
– दस्तनोंदणी करताना जमीन प्रतिबंधित सत्ताप्रकाराची असल्याचा उल्लेख असल्यास गरजेप्रमाणे परवानगी आदेशाची प्रत तहसीलदारांना दाखवून सात-बारा दस्त नोंदणीसाठी तात्पुरता खुला करण्यात यावा.
– सात-बारावर नमूद स.नं. व पोट हिस्साप्रमाणेच स.नं. व पोट हिस्सा नंबर दस्तात नमूद करूनच दस्त नोंदणी होत आहे ना, याची खात्री करावी
– दस्त नोंदणीवेळी खरेदीदार व विक्रीदार यांचे संपूर्ण नाव, अचूक पत्ता, मोबाइल नंबर आणि ई -मेल आयडी घ्यावा. कोणत्याही परिस्थितीत इतर व्यक्तींचे मोबाइल नंबर वापरू नयेत.