दिव्या दिव्या दीपत्कार असे रोजच आपण शुभंकरोती म्हणताना म्हणत असतो. दिवा प्रकाश, तेज या शब्दांचे महत्त्व मानवी आयुष्यातच नव्हे तर सर्वाभूती एकच आहे. अवघ्या सृष्टीला प्रकाशमान करणारा, आपल्या प्रकाशकिरणांमुळे अंताचा उगम स्रोत ज्याच्यावर सर्व सजीवांचे उदरभरण अवलंबून आहे.
अशा सूर्यप्रकाशाची पूजा ही मानवी आयुष्यात अनन्यसाधारण भूमिका बजावते प्रकाश जी लोकांना दृष्टी प्रदान करणारी एक संकल्पना सृष्टीचे सौंदर्य उपभोगण्यासाठीची एक नैसर्गिक वा उपजत जाणीव जी अंधाराला दूर करून डोळ्यांना द्रष्टा दृष्टी प्रदान करते. याच मूलभूत संकल्पनेचा एक मानसिक विचार दिव्य या मानवनिर्मित संकल्पनेतून स्वतःचे विश्व या दीपासमान प्रज्वलित होऊन दूर-दूर वर त्याचे साम्राज्य पसरावे या हेतूने दीप-दिवा यांचे पूजन. मिळालेल्या या सुंदर आयुष्यातील नकारात्मकतेचा
अंधःकार दूर करण्याचे वचन घेऊन साकारले गेले ते दीपपूजन, दिवाळी या उत्सवस्वरूपी माध्यमातून स्वतःचा विकास हवा. ज्या सुख-समृद्धी, ऐश्वर्य, आरोग्य यांचा अंतर्भाव करून या दिव्यासारखे माझेही आयुष्य असेच सदोदित प्रकाशमान होवो. सकारात्मकरतेची दृष्टी मिळत राहावी यासाठीही शिवाय आनंद द्विगुणित करण्यासाठीही शारीरिक मानसिक सुखाबरोबरच भौतिक साधनांची लयलूट करणारी, दीपावली दिव्यांची आरास, एकापेक्षा अनेक दिवे लावून नकळत अधिकस्य अधिक मिळावे म्हणून आपण साजरी करत असतो.
दीपावली वर्षभर केलेल्या परिश्रमाचे आर्थिक नियोजनाचे, व्यवस्थापनेचे फलित म्हणूयात, वेगवेगळे अर्थ संदर्भानुसार बदलत असले तरी मूळ एकच स्व चा विकास, आनंद. शरद ऋतुमध्ये शरीरातील पित्ताचे प्रमाण वाढलेले असते त्यातच उत्तम फराळाची रेलचेल असते, पण यातही आरोग्याची काळजी घेणे गरजेचे ठरते. या वाढलेल्या पित्ताचा उपयोग पचन सुधारण्यासाठी फराळाच्या माध्यमातून करता येते म्हणजे पुन्हा स्वतःसाठीच.
मनातील आनंद द्विगुणित व्हावा तो दिसावा यासाठी नवीन कपड्यांची खरेदी केली जाते ते परिधान केल्यावर स्वतःबरोबर इतरांचीही वाहवा मिळावी अशी पुन्हा आपल्या भाबड्या मनाची अपेक्षा मग अशी एखादी दाद स्वतःच्याच मनाला सुखावून जाते पुन्हा स्व च सुखावला औचित्य दीपावली उत्सवाचेच! दसऱ्यापासूनच या दीपावलीचे वेध नकळत सुरू होतात मन फुलापाखरांसारखे कधी या विचारावर तर कधी त्या असे करत विरहत असते. तो विचार असतो पुन्हा स्वतःसाठी काय घेऊया वस्त्रालांकराबरोबरच घरासाठीही काही घेण्याचे बेत मत करू लागतो त्याची पूर्तता या दीपोत्सवानेच.
घराला रंगरंगोटी केली जाते नवीन पडदे, सजावट वस्तूंनी आपण आपलेच घर छान सजवतो त्यात आपल्याच कलागुणांची झलक पुन्हा स्व च ला बघता येते अपेक्षा असतेच वाहवा मिळवण्याची या दीपावलीच्या निमित्ताने न चुकता येणाऱ्या या दीपोत्सवाची तयारी आपण वर्षभर करत असतो. यावर्षी न मिळालेली न करता आलेली एखादी हौस या वर्षी तरी पूर्ण होईल असा विश्वास असे त्यासाठी केलेले स्वतःच आर्थिक नियोजन आनंद देऊन जाते तो हा दीपोत्सव… स्वतःच्या क्षमतांना तपासून बघण्याचा उत्सव दीपावली.
पण सगळे स्वतःसाठीच करता करता मनाच्या चौथ्या कप्प्यात कुठेतरी हे ही येऊन जाते असे मी ही दिवाळी आनंदाने साजरी करू शकतो, पण सगळ्यांनाच हे शक्य असेल का? मानवी मन हळवेपणा, ओलावा असेलच ना..! मग आपल्यातील वाटा इतरांनाही का मिळू नये, असा विचारही करायला लावेल अन कृतीतून साजरा होईल हा दीपोत्सव…! स्वतःबरोबरच इतरांचाही विचार करायला लावणारा दीपोत्सव प्रकाशाचा उत्सव प्रकाशाच्या गुणधर्माप्रमाणेच मन या एका बिंदूपासून स्व बरोबरच इतरांच्या मनापर्यंत आनंदाचे परावर्तन करणारा असा हा दीपावलीचा उत्सव मना-मनाला जोडणारा नात्यांचा उत्सव; मग ती नाती सजीव असो वा निर्जीव, देण्याची भावना जोपासना स्व चा विकास करत आनंदाच्या रूपात घेण्याची ही अपेक्षा ठेवणारा, सर्वांच्या मनातला आवडता उत्सव दिव्यांचा हा उत्सव. स्वतःशीच स्वतःच्या असलेल्या नात्याचा उत्सव म्हणजे दीपोत्सव.
– मधुरा धायगुडे