अरे, मला काय भारी स्वप्न पडले होते माहीत होते का?’ प्रणव अगदी रंगवून सांगत होता.
“स्वप्नात मी गेलो होतो एका मस्त बागेत आणि बाग काही नेहमीसारखी नव्हती काही. तेथले खेळ तर वेगळेच होते.’
“का बरं? असं काय वेगळेपण होते? सांग ना पटकन्.’ अन्वीची उत्सुकता अगदी चांगलीच वाढीस लागली होती.
“अरे तेथे एक मोठे घड्याळ मस्त गवतावर तयार केले होते. फक्त तास काटा असलेले आणि ते चालू होते बरं का. मग मी तेथे असलेल्या मुलांना मी नुसत्या तासकाट्यावरून वेळ कशी ठरवायची ते सांगितले.’
“हा! चल काही पण नको फेकू. उगी भाव मारतोस.’ “अरे नाही मिहीर. खरंच सांगतो. मोठ्या आकारात आणि अत्यंत आकर्षक होते सगळे खेळ.’
“अजून काय पाहिलेस तुझ्या स्वप्नात?’ अन्वीने विचारले. “तिथला झोपाळा. तो घड्याळ्याच्या टिकटिक आवाजावर झुलत होता. अन् त्यावर जोरात झोका घेताच येत नव्हता. एक मोठा बुद्धिबळाचा पट होता आणि खेळातील प्यादे, वजीर, हत्ती ते असतात ना त्यांचा पोषाख घालून आपणच खेळायचे. म्हणजे चाल करायच्या वेळी आपणच त्यानुसार चौकटीत पुढे मागे जायचे.’
“ए हे भारी आहे. आपणही असं खेळून बघायला हवे’, मिहीरच्या बोलण्यावर सगळ्यांनी मान डोलवली.
“मिहीर तेथे तुझे आवडते जंगल जीम देखील होते.ते देखील काहीतरी वेगळेच असणार तुझ्या या इतर गोष्टींसांरखेच.’
“हो ना. मी ते जीम चढायला सुरुवात केली आणि चढता चढता काय झाले ते कळलेच नाही. मी धप्पकन् खाली पडलो.’
“बेडवरून पडला असशील’, सगळी जण हसत हसत प्रणवला चिडवू लागली.
“प्रणव तुझे स्वप्न मात्र भारी होते. अशी वेगळी बाग असायला हवी हसत खेळत गणित विज्ञान समजावून देणारी.’ “अन्वी, तेथे प्रणवच्या स्वप्नातले जंगल जीम पण हवे’, मिहीर हसत बोलला.
“प्रणवला पडलेले स्वप्न भारी होते हे मात्र तुला मान्य करायला हवेच’, मिहीरचे बाबा तेवढ्यात बोलले. “प्रणव तुला स्वप्नात जंगल जीम कसे दिसले नाही माहीत, पण गणितातील एक रचना अशी मजेशीर आहे. जर त्यावरून चालायला सुरुवात केलीत की एका क्षणी खाली डोके वर पाय असे होईल आणि मग खरंच धपकन् पडाल.’
“खरंच काका?’ सगळ्यांनी अत्यंत आश्चर्याने विचारले.
“म्योबियस या जर्मन शास्त्रज्ञाने असा विशिष्ट गुणधर्म असलेला आकार शोधला. तुम्हाला बघायची आहे का ही गंमत? हे बघा! हं ही आहे कागदाची लांब पट्टी. याला किती पृष्ठभाग आहेत?’
“दोन. खाली आणि वर.’
“आता समजा याची दोन्ही टोके एकमेकांना जोडली तर काय तयार होते आहे?’
“बांगडी किंवा कड्यासारखा आकार.’
मुले मिहीरचे बाबा काय करत आहेत ते उत्सुकतेने बघत होती आणि विचारलेल्या प्रश्नांची उत्तरेही देत होती.
“पण समजा या टोकाच्या खालच्या पृष्ठाला या दुसऱ्या टोकाचे खालचेच पृष्ठ जोडले तर?’
“पीळ पडला आहे.’
“या आकारालाच म्योबियस बॅंड म्हणतात. बघा तुम्ही करून आणि खाली डोकेवर पाय होतात का ते बघा.’ “अरे खरंच. प्रणव तुझ्या स्वप्नातले जंगल जीम हेच असणार बघ’, मिहीरने परत एकदा प्रणवची चेष्टा केली.
“पण म्हणजे काका या पट्टीला आता एकच पृष्ठ आहे, असे म्हणायचे का?’ अन्वीने विचारले.
“अन्वी तुझे म्हणणे बरोबर आहे बरं. आणि मुलांनो ही पट्टी बरोबर मधून कापत गेलात तर काय होईल हे तुम्ही करून बघायचे आहे. चला लागा कामाला.’
मिहीरच्या बाबांनी मुलांच्या डोक्याला खुराक दिला अन् ते गेले त्यांचे काम करायला.
काय बालमित्रांनो, तुम्हीही असा म्योबियस बॅंड तयार करून त्याची गंमत अनुभवणार ना आणि हो मधून कापूनही बघा.
– विशाखा गंधे