हिमांशू
झेप घ्यायची असेल तर झोप घ्या! किती सुंदर वाक्य आहे ना? झोप उडवणाऱ्या सध्याच्या वातावरणातसुद्धा या वाक्याला टाळी द्यावीशी वाटते. झोपाळू म्हणून लौकिक असलेले लोक तर खडबडून जागे होऊन टाळी देतील आणि पुन्हा झोपतील. ममता आणि प्रेमाबरोबरच चॉकलेट आणि गुलाबाचाही “डे’ साजरा करण्याच्या आजच्या काळात झोपेचाही एक हक्काचा आंतरराष्ट्रीय दिवस असतो, हे आम्हाला तो साजरा झाल्यानंतर चार दिवसांनी कळलं आणि “तू नेहमी झोपेत असतोस,’ असं लहानपणी आमचे पालक का म्हणत असत, हेही कळलं.
उत्तर गोलार्धात दिवस-रात्र एकसमान असण्याच्या दिवसापूर्वी जो शुक्रवार येतो, तो जागतिक निद्रादिन म्हणून साजरा करतात, ही माहिती झोप घेण्यास आसुसलेल्यांसाठी महत्त्वाची. झेप घेण्यास आसुसलेली माणसं “स्वप्नंसुद्धा जागेपणी पाहा आणि त्यांचा पाठलाग करा,’ अशी फिलॉसॉफी झाडतील. पण झेप घेण्याचं बळ मिळवायचं असेल तरी झोप आवश्यकच! साखरझोपेपासून डाराडूर झोपेपर्यंत सर्व अवस्थांची भरभरून अनुभूती घेतली पाहिजे. धावत्या घोड्यावर झोप घेणाऱ्या नेपोलियनच्या कथा आपण ऐकल्याच; पण रात्रीच्या वेळी गाडी “झोला’ मारायला लागली म्हणून रस्त्याकडेला थांबवून, अवघ्या पंधरा मिनिटांची डुलकी काढून फ्रेश होणारा ड्रायव्हर हा आधुनिक नेपोलियनच! त्याच्या “त्या’ पंधरा मिनिटांची किंमत म्हणजे आपलं उर्वरित आयुष्य, हे ज्याला कळलं त्याला जीवनाचा अर्थ आणि झोपेचं माहात्म्य कळलं!
झोप हे एक नैसर्गिक औषधच मानलं गेलंय आणि झोपेचं चक्र व्यवस्थित पूर्ण झालं तर रोगप्रतिकार शक्ती आपल्याला मिळते, असं शास्त्रीय विवेचन या निमित्तानं वाचायला मिळालं. झोपेत 70 मिनिटं डोळ्यांची हालचाल होत नाही आणि नंतर 20 मिनिटं ही हालचाल होते. असं 90 मिनिटांचं एक चक्र आणि अशी चार चक्रं म्हणजे पूर्ण झोप. रोज आठ तासांची झोप जमेस धरता आयुष्याचा एक तृतीयांश काळ आपण झोपेत व्यतीत करतो, ही बाब “महत्त्वाकांक्षी’ व्यक्तींना जाचणारी असली, तरी आवश्यक आहे. सकारण किंवा विनाकारण ज्यांची झोप उडालीय, त्यांनाच याचं महत्त्व कळू शकेल. ज्यांना हातातला मोबाइल गळून पडल्यावरच झोप लागते, ते झोपेतसुद्धा “ऑनलाइन’ असतात म्हणे! परंतु सध्या करोना विषाणूच्या बाबतीत जी उदंड खरी-खोटी माहिती डोळ्यापुढून दिवसभर सरकतेय, त्यात झोपेचा उल्लेखही नसतो, हे एका व्याख्यानाची बातमी वाचताना जाणवलं. विषाणूंशी लढण्यासाठी शरीराची सगळी चक्रं नियमित असायला हवीत आणि त्यासाठी झोप नियमित असणं आवश्यक आहे, हे व्हॉट्सऍपवर कुणी सांगणार नाही. अनियमित झोपेमुळे जैविक घड्याळ बिघडते आणि आजार सहजपणे शरीरात शिरतात, हे भीतीमुळे झोप उडाल्यावर कळलं.
संकटात संधी शोधणाऱ्या कंपन्या मात्र अशा वेळी झोपून राहणं टाळतात आणि लोकांची झोप उडवून नंतर गादीची जाहिरात करतात, हा विरोधाभास मोठा गमतीशीर! करोनावर गुणकारी असलेली गादी, अशी जाहिरात करणाऱ्या एका कंपनीला ग्राहक पंचायतीनं नुकताच चाप लावला. अशा फसव्या जाहिराती दिसताच कळवण्याचं आवाहनही केलं. विषाणूचा बागुलबुवा दाखवून बरेचजण सध्या बरंचकाही विकतायत; पण कुणीही यावं आणि भीती दाखवून खिशात हात घालावा इतके काही भारतीय “झोपलेले’ नाहीत!