कुसगाव बुद्रुक – सिंहगड संस्थेच्या वेणूताई चव्हाण पॉलिटेक्‍निकला (एसव्हीसीपी-वडगाव, पुणे) पेटंट ऑफिस, भारत सरकारतर्फे पॉवर जनरेशन यूजिंग स्पीड ब्रेकर’ या संशोधनासाठी पेटंट देण्यात आले आहे.(पेटंट क्रमांक 358697) एस.व्ही.सी.पी.च्या प्राध्यापक आणि विद्यार्थ्यांनी भौतिकशास्त्राच्या मूलभूत संकल्पनेवर काम करून “स्पीड ब्रेकर’वरून जाणाऱ्या वाहनाद्वारे निर्माण होणारी संभाव्य उर्जा गतिशील उर्जामध्ये रूपांतरित करून विद्युत निर्मितीची यंत्रणा विकसित केली. ही पारंपारिक यांत्रिक ऊर्जेला विद्युत उर्जेमध्ये रूपांतरित करण्याची एक सोपी यंत्रणा आहे.
प्रकल्प मार्गदर्शक मीनल आर. मजगे यांच्या मार्गदर्शनाखाली प्रथमेश भिडे, प्रणय बार्शीकर, सुमित मोहिते आणि कल्पेश मेंदडकर या चार विद्यार्थ्यांच्या प्रकल्प समूहाने काम केले.
प्रकल्प मार्गदर्शक मीनल मजगे म्हणाल्या की, “स्पीड ब्रेकर’च्या खाली प्लेट्‌स बसविण्यात आल्या आहेत. वाहन जेव्हा प्लेट्‌सवरून जात असेल तेव्हा त्याची उंची वाढते परिणामी स्थितीज उर्जा वाढते, जी पारंपारिक गतिरोधक किंवा “स्पीड ब्रेकर’मध्ये पूर्णपणे वाया जाते. जेव्हा प्लेट्‌सखाली येतील तेव्हा ते रॅकेट-व्हील प्रकारच्या यंत्रणेस बसविलेले एक लिव्हर क्रॅंक करतात. हे रीकॉयल स्प्रिंग्जने भरलेले एक गियर शाफ्ट फिरवते. “शाफ्ट’ची ऊर्जा रूपांतरित करण्यासाठी डायनामोमध्ये जोडले जाते.
या सोप्या पद्धतीने गतीशील ऊर्जा विजेमध्ये सर्वात स्वस्त आणि किफायतशीर पद्धतीने निर्माण केली जाते. अशा गतिरोधकावरून 100 सेमी उंचीवर जाणारे वाहन अंदाजे 0.98 किलोवॅट उर्जा उत्पादन करते. या पद्धतीने एक व्यस्त महामार्गावरील वेगवान ब्रेकर, जेथे दर मिनिटास सरासरी 100 हून अधिक वाहने जातात. प्रत्येक मिनिटांत सुमारे एक किलो वॅट वीज तयार केली जाऊ शकते, अशा प्रकारे दिवसाअखेरपर्यंत तयार होणाऱ्या विजेचे प्रमाण अधिक असेल ही वीज संचयित करण्यासाठी इनव्हर्टर सारख्या स्टोरेज मॉड्यूलला प्रत्येक स्पीड ब्रेकरमध्ये फिट करावे लागेल.
औष्णिक किंवा जलविद्युत केंद्रांमधील सुमारे 8 कोटींच्या तुलनेत “स्पीड ब्रेकर’कडून प्रति मेगावॅट वीज निर्मिती व साठवण खर्च सुमारे 1 कोटी रुपये असेल. उत्पन्न केलेली वीज बॅटरीमध्ये साठवली जाते आणि पुढे रस्त्यावर दिवे लावणे, महामार्ग जवळच असलेल्या गावात प्रकाश देण्यासाठी पुरेशी वीज निर्मिती करता येते. अशा प्रकारे हा प्रकल्प कमी बजेट वीज उत्पादन, कमी मजल्याचे क्षेत्र, रहदारी आणि सोप्या देखभालीसाठी कोणताही अडथळा येत नाही. हे मल्टीप्लेक्‍स पार्किंग, मॉल, टोल बूथ व सिग्नल देखील सोयीचे आहे.
संस्थापक अध्यक्ष प्रा. एम. एन. नवले म्हणाले की, अभियंत्यांची मुख्य भूमिका म्हणजे त्यांच्या कार्यातून समाजामधील सुविधा सुधारणे व समस्या सोडवणे आणि नवकल्पना शोधून काढणे हे आहे. एस.व्ही.सी.पी.च्या प्रकल्प समूहाने केलेले काम आणि कमी साधन सामुग्रीच्या मदतीने विद्युत उर्जा विकसित करण्याच्या त्यांच्या उदात्त प्रयत्नात यश मिळविले, ही काळाची गरज आहे.
प्राचार्य डॉ. मृणालिनी एस जाधव, उपप्राचार्य प्रा. सुजाता के बियाणी, वेणूताई चव्हाण यांनी प्रकल्प पथकाचे अभिनंदन केले.
