एकीकडे चंद्रावरच्या मोहिमांना उधाण आलं आहे. दुसरीकडे मंगळावरच्या बातम्यांनी उत्साह वाढतो आहे. यात आता नासाने दोन शुक्र मोहिमांची भर घालून पुन्हा एकदा शुक्राकडे झेप घ्यायचं ठरवलं आहे.
तसं पाहिलं तर शुक्र आपल्याला नवा नाही. जसा मंगळ आपला एका बाजूचा शेजारी, तसाच दुसऱ्या बाजूचा शेजारी शुक्र. मंगळाच्या तुलनेत तो जवळदेखील आहे. पृथ्वीपासून सर्वात दूर असताना मंगळ असतो चाळीस कोटी किलोमीटरवर, तर शुक्र फक्त सव्वीस कोटी किलोमीटर इतका दूर. आकार, घनता, गुरुत्वाकर्षण याबाबतीत तर शुक्र आपला जुळा ग्रह शोभेल.
आपण मंगळावरच्या स्वारीकडे जास्त लक्ष देतो, कारण तिथे मानवी वसती करणं शक्य आहे. शुक्रावर मात्र पृष्ठभागावर मानवी वसतीसाठी योग्य अशी परिस्थिती नाही. साडेचारशे अंश सेल्सिअसहून अधिक सरासरी तापमान, ध्रुवीय वादळं, हवेचा दाब पृथ्वीच्या नव्वद पट, वातावरणात प्रचंड प्रमाणात कार्बन डायऑक्साइड, सल्फ्युरिक ऍसिडचे ढग, आणि पाण्याचा अभाव.
शुक्राच्या पृष्ठभागावर माणसाला निभाव धरणं कठीण असलं तरी शुक्राच्या घनदाट वातावरणात, पृष्ठभागापासून खूप उंच काही तरंगते पॉड्स ठेवून वसती शक्य आहे, असं काही शास्त्रज्ञांचं म्हणणं आहे.
याआधी नासाने शुक्राचा अभ्यास करायला काही प्रोब्ज सोडले होते. मरीनर-2 हा 1962 मध्ये शुक्राजवळून गेला होता, तर मरीनर-5 हा 1967 मध्ये. रशियाची व्हेनेरा यानं 1969 पासून शुक्राच्या वातावरणात शिरून माहिती मिळवायचा प्रयत्न करत होती. त्यातली काही यशस्वी झाली, काही यश मिळवू शकली नाहीत. गेल्या तीस वर्षांत मात्र नासाने शुक्रावर आपली यानं नेलेली नाहीत. त्यामुळेच या नव्या मोहिमांमधून नवी माहिती मिळेल अशी आशा आहे.
व्हेरिटास आणि दाविन्ची-2 ही दोन यानं येत्या काही वर्षांमध्ये शुक्राकडे उड्डाण करणार आहेत. व्हेरिटास शुक्राच्या पृष्ठभागाची छायाचित्रं घेऊन शुक्राचा पहिलावहिला नकाशा बनवणार आहे. पृष्ठभागाची संरचना आणि त्यातले घटक यांचा अभ्यास करणार आहे. दाविन्ची-2 यानाचा उद्देश थोडा वेगळा आहे. शुक्राच्या वातावरणात शिरून आपल्या तासभराच्या प्रवासात तो वातावरणातील रासायनिक घटकांची माहिती गोळा करणार आहे.
तिथे जिवंत ज्वालामुखी आहेत का, कोणे एके काळी तिथे समुद्र होते का, हे निश्चित करणार आहे. त्यानंतर तो तिथेच नष्ट होऊन जाईल. व्हेरिटास 2028 मध्ये उड्डाण करेल अशी अपेक्षा आहे तर दाविन्ची-2 यान 2030 मध्ये कूच करेल. या मोहिमांचं नेतृत्व करणाऱ्या शास्त्रज्ञांमध्ये आता उत्साह संचारला आहे.
गेल्या वर्षी शुक्रावर फॉस्फिनचे रेणू आढळल्याच्या बातमीने शास्त्रज्ञांना तिथे सजीव असण्याची शक्यता वाटायला लागली होती. पण नंतर या संशोधनावर अनेक शंका उपस्थित झाल्या. या नव्या मोहिमांमधून फॉस्फिन आणि सजीवांचं अस्तित्व यावर कदाचित काही खात्रीशीर माहिती हाती लागू शकते.