-उत्तम पिंगळे
हायवेवर एक दुकानवजा टपरीवर सोडा घेण्यासाठी बाइक कडेला लावून मी उभा राहिलो. टपरीधारक मालक समोरच्या माणसाला- बरं सदूभाऊ या… असे म्हणाला. त्यानंतर नवीनच दुचाकी कशीतरी चालू करून जरा धडपडल्यागत गावातील फाट्याच्या दिशेने सदाभाऊ जाऊ लागला. मालक स्वतःशीच पुटपुटत होता. मी सहज विचारले, “काय झाले?’
मालक सांगू लागला, “आता बघा, समोर तो बुटका पोरगा गेला, तालुक्यात डॉक्टरकडे कामाला असतो. रोज सकाळी 7:30 वाजता वगैरे निघतो, तो दोनअडीच-तीनपर्यंत येतो. पुन्हा सांच्याला पाचला जातो, तो रात्री नऊ-दहाला येतो. कोणाच्या अध्यात मध्यात नाही, कोणी त्याला बरोबर घेऊन जात नाही, रोज सायकलने जा-ये चालू असायची. बघा, आता दहा-पंधरा दिवसांत एकदम सर्व पालटून गेलं बघा. जवळ नीट नोकरी नाही म्हणून कोणी पोरगी देत नव्हते. शेती म्हणाल तर अगदी जेमतेम स्वतःपुरते पण धान्य होत नाही.
मग विचारले, “म्हणजे झालं काय आता?’ त्यावर तो मालक म्हणाला, “साहेब आता बघा, लग्न पण ठरलं. नवीन बाइक घेतली आणि काय मिरवतो बघितला ना?’ मी म्हणालो, “लग्न ठरल्यावर सासरच्यांनी हुंडा म्हणून दिली असेच गाडी आधीच.’ त्यावर तो मालक म्हणाला, “तसं नाही, एकदमच नशीब फिरलं म्हणा.’ हा डॉक्टरकडे कंपाउंडर आहे, पण गावातही छोट्या-मोठ्या आजारावर म्हणजे खोकला, ताप, उलटी, अंगदुखी यावर तो गोळ्या देत असे.
अलीकडेच कुठल्यातरी पेपरमधील मुलाखत त्याने मला वाचून दाखवली की, कंपाउंडरला डॉक्टरपेक्षाही खूप काही समजतं, असं त्यात लिहिलं होतं. या पठ्ठ्याने त्या कात्रणाची झेरॉक्स काढून सर्व लोकांना वाटली. डॉक्टरकडे येणाऱ्या लोकांनाही वाटली. सगळ्या पंचक्रोशीतील त्याचा उदोउदो होऊ लागला. डॉक्टरकडे येणाऱ्या पेशंटने त्याला मुलगी दिली. मोटरसायकलसाठी कर्ज घ्यायला शोरूममध्ये “काय करता’ म्हणून विचारलं तर त्याने कंपाउंडर सांगताच, त्याचे लोन दहा मिनिटांत पास झालं.
तीच बाइक आता मिरवतोय. कुठली कुणाची मुलाखत त्यानं वाचली आणि सर्वत्र झेरॉक्स म्हणून दिली. काल परवा बरं त्याला कोणी विचारत नव्हते. सद्या फारतर सदू म्हणायचं, आता थेट “सदुभाऊ’ म्हणतात. कोणाचे नशीब कधी कुठे नेईल, सांगता येत नाही. तेवढ्यात त्याने सोडा बनवला.
तो पिता पिता मला “एका तळ्यात होती बदके पिले सुरेख’ आठवले. याचेही तेच झाले. मी ते विडंबन गीत मनात गुणगुणू लागलो.
एका गावात होते चाकरमानी बरेच
होता तरुण वेडा बुटका तयात एक
कोणी न तयास घेई बोलावयास संगे
सर्वांहुनी निराळा तो वेगळाच रंगे
दावूनि बोट त्याला म्हणती हसून लोक
आहे तरुण वेडा बुटका तयात एक
बुटक्यास दु:ख भारी, भोळा रडे स्वतःशी
भावंड ना विचारी, सांगेल तो कुणाशी
जो तो तयास टोके दावी उगाच धाक
होता तरुण वेडा बुटका तयात एक
एके दिनी परंतु बुटक्यास त्या कळाले
लय भारी काम त्याचे भयही त्वरे पळाले
मुलाखत पाहताना चोरूनिया क्षणैक
त्याचेच त्या कळले तो कंपाउंडर एक