प्रतिनिधी
चीनने जगाला विषाणूंची “देणगी’च देण्याचा चंग बांधला आहे, असे दिसते. सार्स, मार्स, झिका अशा विषाणूंपाठोपाठ आलेल्या करोना विषाणूने जगभर थैमान घातले आहे. आता हंता नावाच्या विषाणूचाही धोका निर्माण झाला आहे.
आज करोना बाधितांची संख्या लाखांत तर मृतांची संख्या हजारांत मोजावी लागत आहे. निम्मे जग ठप्प झाले असून, मोठमोठी शहरे स्तब्ध आहेत. शांतिकाळातसुद्धा अनेक देशांत संचारबंदी लागू करावी लागली आहे. हे कमी म्हणून की काय, आता एक नवाच विषाणू चीनमध्ये तयार झाला आहे. “हंता’ नावाच्या या विषाणूने चीनच्या युन्नान प्रांतात एका व्यक्तीचा बळी घेतल्यानंतर जगाची पुन्हा एकदा घाबरगुंडी उडाली. कारण करोनाची बाधा झालेल्या व्यक्ती जिवंत राहण्याची शक्यता तरी असते; मात्र, हंताची लागण झाल्यास मृत्यू अटळ आहे. त्यातल्या त्यात दिलासादायक बाब अशी की, हंता विषाणूची बाधा एका माणसाकडून दुसऱ्या माणसाला होत नाही. त्यामुळे करोनाच्या तुलनेत या विषाणूची बाधा कमी लोकांना होते. करोना विषाणूंमुळे बाधित झालेल्या व्यक्तींच्या तुलनेत मृत्यू पावणाऱ्यांचा अचूक दर सांगणे सध्याच्या स्थितीत अवघड आहे, असे जागतिक आरोग्य संघटनेने म्हटले आहे. तरीही सध्याचा मृत्यूदर 3 ते 4 टक्क्यांदरम्यान आहे.
त्याच वेळी फेब्रुवारीत जारी करण्यात आलेल्या एका अहवालानुसार, सर्वाधिक करोनाबाधितांची संख्या असणाऱ्या चीनमध्ये मृत्यूदर 3.8 टक्के असल्याचे सांगण्यात आले होते. अमेरिकेत वेगाने पसरत असलेल्या करोना विषाणूंमुळे मृत्यू होण्याचा दर सध्या तरी 1.2 टक्के आहे. याचाच अर्थ, करोनाची बाधा झालेला रुग्ण बचावण्याची शक्यता बरीच अधिक असते. या पार्श्वभूमीवर हंता विषाणूचा विचार केल्यास यामुळे बाधित झालेली व्यक्ती जिवंत राहणे जवळजवळ अशक्य असते. हंता विषाणूंचे पाच “स्ट्रेन’ शास्त्रज्ञांनी आतापर्यंत शोधून काढले आहेत. त्यातील सर्वाधिक धोकादायक असलेला अराराक्वॉरा विषाणू (एआरएव्ही) हा असून, त्याची लागण झाल्यास मृत्यूची शक्यता 54 टक्के असल्याचे आढळून आले. नॉम्ब्रे व्हायरस हा या विषाणूचा दुसरा “स्ट्रेन’ असून, त्याची बाधा झाल्यास मृत्यू होण्याची शक्यता 40 टक्के असते. तिसरा “स्ट्रेन’ म्हणजे हंतान व्हायरस (एचटीएनव्ही) होय. त्याचा मृत्यूदर 5 ते 10 टक्क्यांच्या दरम्यान आहे. म्हणजेच, या तीनपैकी कोणत्याही प्रकारच्या विषाणूची बाधा झाल्यास मृत्यूचा धोका करोनाची बाधा झालेल्या व्यक्तीच्या तुलनेत कितीतरी अधिक आहे. याखेरीज सिओल स्ट्रेन (एसईओव्ही) आणि पूमाला (पीयूयूव्ही) हे दोन “स्ट्रेन’ तुलनेने कमी घातक असल्याचे आढळून आले आहे.
हंता विषाणूची लागण एका माणसापासून दुसऱ्या माणसाला होत नाही हे खरे; परंतु जर एखाद्या व्यक्तीने अजाणतेपणी उंदराच्या मलमूत्राला स्पर्श केला आणि तोच हात डोळे, नाक अथवा तोंडाला लागला तर त्या व्यक्तीला हंताची लागण होण्याची प्रबळ शक्यता असते. या विषाणूची लागण झाल्याबरोबर माणसाला ताप, डोकेदुखी, अंगदुखी, पोटदुखी, उलट्या, डायरिया अशी लक्षणे जाणवतात. उपचार सुरू होण्यास विलंब लागल्यास व्यक्तीच्या फुफ्फुसात पाणी भरू लागते आणि त्यामुळे श्वासोच्छ्वास करण्यात अडचणी येतात. युनान प्रांतात या आजाराने मृत्यू पावलेल्या व्यक्तीसंबंधी “ग्लोबल टाइम्स’ या चीनच्या सरकारी माध्यमाने ट्विटरवरून माहिती दिली आहे. ही माहिती मिळताच जगभरातील सर्व सोशल प्लॅटफॉर्म्सवर भीती व्यक्त होऊ लागली.
करोनाच्या झटक्यातून सावरण्यापूर्वीच आपल्याला आणखी एका विषाणूशी लढावे लागणार काय, या भयाने जगाला पछाडले. त्यामुळे तणावाच्या या वातावरणात हंता विषाणूची माहिती लोकांनी करून घेणे अत्यावश्यक ठरते. अमेरिकेतील सेंटर ऑफ डीसिज कन्ट्रोल अँड प्रिव्हेन्शन (सीडीसी) या संस्थेच्या मताप्रमाणे, हंता विषाणूची लागण होण्यास अत्यंत कमी कालावधी लागतो. एकदा संक्रमण झाल्यावर या आजाराची विविध लक्षणे एक आठवडा ते आठ आठवडे या काळात दिसून येतात. हंता विषाणूचे वास्तविक नाव “हंता व्हायरस पल्मोनरी सिन्ड्रोम’ असे असून, त्याचा संबंध उंदरांशी आहे.
हंता विषाणूपासून भारतीयांनी भीती बाळगावी का? हा प्रश्न आहे. हंता विषाणूही जीवघेणा आणि धोकादायक ठरणार का? असा प्रश्न निर्माण होणे स्वाभाविकच आहे. तत्पूर्वी आपण हे जाणून घेतले पाहिजे की, यापूर्वी हंता विषाणू भारतात कधी आला होता का? याचे उत्तर मात्र होकारार्थी आहे.
नेचर इंडियाच्या मते, 2008 मध्ये तमिळनाडूतील वेल्लोर जिल्ह्यात राहणाऱ्या इरुला समुदायातील 28 जणांना हंता विषाणूची बाधा झाली होती. या समाजातील अनेक लोक साप आणि उंदीर पकडण्याचे काम करतात. “डाउन टू अर्थ’ या नियतकालिकाच्या मते, 1994 मध्ये गुजरातमधील सूरतमध्ये प्लेगचा फैलाव झाला होता, तेव्हा हंता विषाणूची लागण झाली असण्याचा अंदाज व्यक्त करण्यात येत होता. मात्र, स्पष्टपणे एकही रुग्ण समोर आला नव्हता. 2016 मध्ये हंता विषाणूची लागण झाल्यामुळे मुंबईत एका बारा वर्षीय मुलाचा अंत झाला होता. त्याच्या फुफ्फुसात रक्तस्राव झाला होता, असे सांगितले जाते. त्याला ताप, खोकला, कफ अशी लक्षणे दिसून आली होती. ही सर्व लक्षणे हंता विषाणूच्या बाधेचीच आहेत. तसे पाहायला गेल्यास 15 ते 20 टक्के उंदीर हंता विषाणूने संक्रमित झालेले असतात. परंतु या आजाराची बाधा मानवाला होण्याची शक्यता तुलनेने खूपच कमी असते. त्याचे एक महत्त्वाचे कारण असे की, या आजाराचे विषाणू उन्हात आल्याबरोबर मरून जातात.
हंता विषाणूची लागण होऊन चीनमध्ये एक मृत्यू झाल्याची बातमी असली, तरी हंता विषाणूंच्या फैलावाची सुरुवात चीनमधून झालेली नाही, हे लक्षात घेतले पाहिजे. या विषाणूंनी बाधित असणारा रुग्ण सर्वप्रथम 1993 मध्ये पश्चिम अमेरिकेत आढळून आला होता. ऍरिझोना, न्यू मेक्सिको, कोलोराडो आणि उटाह ही चार राज्ये पश्चिम अमेरिकेत येतात. न्यू मेक्सिकोमध्ये एका युवकाचा आणि त्याच्या वाग्दत्त वधूचा मृत्यू हंता विषाणूंमुळे झाला होता. सीडीसीने आपल्या अहवालात म्हटल्यानुसार, अशा विषाणूंनी बाधित झालेले रुग्ण कॅनडा, अर्जेंटिना, बोलिव्हिया, ब्राझील, चिली, पनामा, पराग्वे आणि उरुग्वेमध्ये आढळून आले होते.