“मी नं घरातलं सगळं सांभाळून नोकरी करते. अगदी धुणे, भांडी, इस्त्री सगळं मी स्वतःच करते. मला नाही आवडत बाई बाहेरच्या भागांची कामे आणि त्यांच्या येण्याजाण्याच्या वेळा कोणी सांभाळायच्या. परत सुट्ट्या त्यापेक्षा आपलं आपण केलेलं कधीही चांगलंच नाही का?’ माझी मैत्रीण सुजाता मोठ्या अभिमानाने सांगत होती. मला तिचं खूप कौतुक वाटलं. कसं जमतं बाई हिला नोकरी करून हे सगळं असं वाटलं. त्या रात्री पण याच विचारात मी झोपले.
सकाळी चहा घेत असतानाच स्वयंपाक करणाऱ्या मावशी आल्या. आल्या त्या थेट बाल्कनीतच घाईघाईने पिशवीतला पाच काढला आणि माझ्या हातात ठेवला. म्हणल्या “बघा उघडून.’ पाहिले तर मंगळसूत्र. अगदी सणसणीत तीन-चार तोळ्याचं तरी असेल. माझ्या चेहऱ्यावर आश्चर्य, आनंद, कौतुक संमिश्र भाव.
मला म्हणाल्या, “लग्न होऊन या घरात आले तेव्हापासूनची इच्छा मोठं गंठण करण्याची. तेव्हापासून एक ग्रॅम, अर्धा ग्रॅम जमेल तसे सोनं घेत राहिले बघा. तेव्हा तीस वर्षांनी जमलं. अहो, संसाराचा गाडा रेटता रेटता इतकी वर्षे लागली, पण याचं सगळं श्रेय तुम्हाला बरं का.’
मी म्हणलं, “माझ कसं काय श्रेय. सगळं तूच तर केलंस की!’ तर म्हणल्या, “अहो तुम्ही नोकरी करता म्हणून आम्हाला काम मिळतं. आम्हाला, न शिकलेल्या बायकांना कोण हो नोकरी देतंय? तुमच्यासारख्या देव माणसांमुळे आमची गरिबांची घरं चालतात, पोरं शिकतात बघा!’ त्यांचा आवाज कातर झाला. डोळे भरून आले. “देवापुढे ठेवा,’ असं मला सांगत त्या स्वयंपाकघरात शिरल्या.
संध्याकाळचा प्रसंग आणि सकाळचा हा प्रसंग दिवसभर माझ्या मनात घोळत राहिले. जेव्हा जेव्हा मोकळा क्षण मिळाला तेव्हा तेव्हा दोघींच्या बोलण्याची मनात उजळणी होत राहिली आणि ती रात्र मी स्वतःशीच काहीतरी ठरवत राहिले. सकाळी उठले आणि ठरवंल की हे आपल्या मैत्रिणींशी शेअर करायचं. आपल्याबरोबर आपल्या मैत्रिणीही यावर विचार करतील.
सख्यांनो, आपण सगळ्याच आता कमावत्या स्त्रियांमध्ये मोडतो. आपल्या घरात दोन दोन पगार येतात. पगारही तसे भरभक्कम. मग आपल्या पगारातला थोडासा हिस्सा दुसऱ्या एखाद्या कुटुंबाचा पगार होऊ शकेल का? असा विचार करुयात. थोडे उदार होऊयात. आपलीही सोय होईल आणि दुसऱ्या कोणाचे तरी घर चालायला मदत होईल, असे बघुयात.
आपल्या ऑफिसच्या लंच ब्रेकमध्ये अनेक विक्रेते, मुली वेगवेगळ्या वस्तू विक्रीसाठी घेऊन येतात. त्यांना प्रोत्साहन देण्यासाठी का होईना त्यांच्याकडून काही न काही वस्तू विकत घेऊयात. गडबडीच्या वेळी आपण कपडे इस्त्रीसाठी देतो. ते नेहमीच देऊयात. आपली सोय झाली आणि इस्त्रीवाल्याचा संसार चालायला थोडी मदत.
अनेक स्त्रिया घरी छोटे छोटे उद्योग करतात. त्यांच्याकडून पापड, पापड्या, कुरडई विकत घेऊ. लोणची, चटण्या, मसाले विकत घेऊ. त्यात चवीत सुधारणा हवी असेल तर त्यांना मोकळेपणाने सांगू. घरातल्या एखाद्या खास प्रसंगासाठी एखादा पदार्थ मुद्दाम बाहेरून मागवू. चार-सहा हातांना आपल्याकडून काम कसे मिळेल हे पाहू.
आपल्या पगारातला काही हिस्सा जाणीवपूर्वक या कष्टकरी लोकांसाठी राखून ठेवू. यात आपलाही स्वार्थ, सोय आहेच. त्यामुळे आपण आपला वाचलेला वेळ दुसऱ्या चांगल्या कामासाठी देऊ शकू. त्या वेळात एखादा छंद जोपासू शकू. एवढेच कशाला आपल्या नवऱ्यासोबत, मुलांसोबत राहून आपण त्या वेळेचं सोनं करू शकतो.
तर मैत्रिणींनो, थोडं बदलूया आपणच स्वतःला. स्वतः प्रमोशनच्या शिड्या चढताना आपल्या धडपडणाऱ्या अशा असंख्य मैत्रिणींना हात देऊयात. आपलं सगळं चांगलं करण्याच्या धडपडीत दुसऱ्याचं पण कसं चांगलं होईल, हा विचार करुयात. आपलं घर आपण समर्थपणे चालवत आहोतच, पण त्याचबरोबर समाजातल्या गरजू घटकांना शक्य तेवढी मदत करूयात.
करणार नं मग आजपासूनच हा बदल?
– सुवर्णा देशपांडे