हभप प्रशांत महाराज मोरे देहुकर
तेविं आकारलोपासरिसें । जगाचें जगपण भ्रंशे । परि जेथें जाहालें तें जैसें । तैसेंचि असे ।। 171 ।। तैं तया नांव सहज अव्यक्त ।आणि आकारावेळीं तेंचि व्यक्त । हें एकास्तव एक सूचित । एर्हवीं दोनी नाहीं ।। 172 ।। जैसें आटलिया रूपेंख आटलेपण ते खोटी म्हणिपे । पुढती तो घनाकारु हारपे । जे वेळीं अलंकार होती ।। 173।। (अध्याय 8 वा)
संत ज्ञानेश्वर महाराज या ठिकाणी चैतन्य स्वरूप भगवंताविषयी सखोल विश्लेषण करतात. जगाच्या स्थूल- सूक्ष्म आकाराचा लोप झाल्याबरोबर जगाचे जगपणच नष्ट होते; परंतु हा आकार लोप ज्या भगवंताच्या ठिकाणी होतो, तो मात्र तसाच नित्य असतो. त्याचा लोप किंवा नाश होत नाही. म्हणून त्याला सहजच अव्यक्त म्हणतात आणि आकाराला आले की व्यक्त (जग) असे म्हणतात.
हे एका अव्यक्ताच्या सापेक्ष दुसरे व्यक्त आणि व्यक्ताच्या सापेक्ष अव्यक्त असे सूचित केले आहे. परंतु भगवंताच्या ठिकाणी व्यक्त आणि अव्यक्त हे दोन्ही धर्म नाहीत. अलंकार आटवल्यावर त्याला लगड म्हणतात. पुन्हा त्या लगडीचा घनवट आकार ज्या वेळी नष्ट होतो, त्यावेळी त्याच सोन्याचे अलंकार होतात. त्याप्रमाणे आकार आणि निराकार यांचा विचार चैतन्याच्या ठिकाणी आहे.