काबूल विमानतळावरील हादरवणाऱ्या दहशतवादी हल्ल्यानंतर ज्यो बायडेन यांनी अत्यंत दृढपणे निर्धार व्यक्त केला आहे. “वुई विल हन्ट यू डाउन’ असे त्यांचे नेमके शब्द. त्याचा आणि त्यांच्या अन्य विधानांचा भावार्थ म्हणजे “चुन चुन के मारेंगे’. हिंदी चित्रपटांतील नायकाचा बहुधा हा संवाद असतो. त्यामुळे बायडेन यांच्या विधानाच्या भावार्थाजवळ जाणारा हा अनुवाद. शांत आणि सौम्य प्रकृतीच्या दिसणाऱ्या बायडेन यांनाही अशा कठोर शब्दांचा आधार घ्यावा लागला त्याचे कारण अर्थातच काबूल येथे गुरुवारी झालेले बॉम्बस्फोट. काबूल आणि एकुणातच अफगाणिस्तानात बॉम्बस्फोट होणे नवीन नाही.
मात्र, हा बॉम्बस्फोट वेगळा आहे. आम्ही शांततेने परत जातो आहोत. 31 तारखेपर्यंत आम्ही घरवापसीची प्रक्रिया पूर्ण करू, असा शब्द अमेरिकेने दिला होता. वारंवार त्याचा पुनरूच्चारही केला. असे असतानाही त्यांच्यावर हल्ला झाला. त्यात त्यांचे 13 सैनिक मारले गेले. अल- कायदाचा ओसामा बीन लादेन याच्या दहशतवाद्यांनी पूर्वी अमेरिकेला अशी जखम दिली होती. त्याचे मूल्य लादेनला आपले प्राण देऊन चुकवावे लागले.
दुसऱ्या महायुद्धात पर्ल हार्बर येथील अमेरिकेच्या तळावर जपानने हल्ला केला होता. त्यात अमेरिकेचे सैनिक आणि काही नागरिकही मारले गेले. इतिहासात अमेरिकेवर झालेला तो सगळ्यांत मोठा हल्ला होता. तोपर्यंत या युद्धात सक्रिय सहभागी नसलेली अमेरिका या हल्ल्यामुळे पेटून उठली. त्यांनी जपानला प्रत्युत्तर दिले. तेही इतिहासात कायमस्वरूपी नोंद होईल असे. अमेरिकेने जपानवर बॉम्ब टाकून थेट या युद्धाला पूर्णविरामच देऊन टाकला. तोपर्यंत जगाला जे शस्त्र माहीत नव्हते, त्या अणुबॉम्बचा अमेरिकेने वापर केला. अत्यंत भयंकर असा हा हल्ला होता. पर्ल हार्बर असेल किंवा ट्वीन टॉवरवर झालेला हल्ला असेल अमेरिकेने प्रत्येक वेळी आपल्या शत्रूंना शोधून मारले आहे. आता बायडेन यांनी तोच निर्धार व्यक्त केला आहे.
इसिस या दहशतवादी संघटनेने हल्ल्याची जबाबदारी स्वीकारली आहे. काबूलमध्ये तालिबानांनी उच्छाद मांडला आहे. त्यामुळे संशयाची पहिली सुई त्यांच्यावर होती. मात्र, तालिबानांचे हे कृत्य नाही. त्यांनी या हल्ल्याकरता इसिसशी छुपी हातमिळवणी केली नसल्याचेही अमेरिकेला आढळून आले आहे. तसे बायडेन यांनीही सूचित केले आहे. त्यामुळे आपले लक्ष्य कोण आहे हे त्यांना समजले आहे. एकदा ते निर्धारित झाल्यावर हल्ल्यामागचे चेहरेही समोर येतील. मात्र, हल्ल्याची ही घटना अमेरिकेला पुन्हा एक धडा देऊन गेली आहे.
अमेरिकेने आतापर्यंत जेवढी युद्धे लढली ती सगळी परकीय भूमीवर. त्यामुळे युद्धात होणारा विध्वंस किती विनाशकारी असतो हे माहीत असूनही त्यांना त्याची दाहकता क्वचितच जाणवली. आताही अफगाणिस्तानात हा हल्ला झाला. पण गेल्या वीस वर्षांपासून अमेरिकेने तेथे बस्तान बसवले होते. त्यामुळे एकप्रकारे त्यांना त्यांच्याच अंगणात, तेही घर सोडून जात असताना लक्ष्य केले गेले आहे. याचे पडसाद आगामी काळात बराच काळ उमटत राहणार आहे.
एकट्या अमेरिकेलाच नाही, तर त्यांचे अध्यक्ष बायडेन यांना ही घटना कायम छळणार आहे. किंबहुना बायडेन यांचा कसोटीचा काळ आता सुरू झाला आहे. जागतिक मंचावर, अन्य देशांच्या आघाडीवर तसेच अगदी घरातही त्यांना आता संघर्षाला सामोरे जावे लागणार आहे. बायडेन यांच्या अगोदर ज्यांच्याकडे सूत्रे होती त्या डोनाल्ड ट्रम्प यांनी बऱ्याच कोलांटउड्या मारल्या. त्यांच्या धरसोड वृत्तीमुळे आणि बेछूट शैलीमुळे अमेरिकेची बरीच अप्रतिष्ठा झाली.
विश्वासाने अमेरिकेकडे पाहणारे, विसंबून राहणारे त्यांचे अनेक मित्र दुखावले, दुरावले. त्यामुळे ट्रम्प यांच्या बेदरकार शैलीचे जरी काही चाहते अमेरिकेत होते तरी नको बाबा असले काही मानणारा वर्ग त्या तुलनेत मोठा होता. त्या वर्गालाही ट्रम्प यांची अमेरिका नको होती. त्यांना जगात अमेरिकेचा हरवलेला सन्मान व प्रतिष्ठा परत हवी होती. ती देण्याचे जाहीर आश्वासन बायडेन यांनी दिल्यामुळे त्यांचा व्हाइटहाउसचा मार्ग सुकर झाला.
गेल्या दोन दशकात अफगाणमध्ये अमेरिकेने शेकडो सैनिक गमावले आहेत. मात्र, तरीही अमेरिकेला संपूर्ण नियंत्रण अथवा वर्चस्व तेथे प्रस्थापित करता आले नाही. जॉर्ज बुश यांच्या कारकिर्दीपासून सुरू झालेले नव्हे, तर विकतचे हे दुखणे अमेरिकेला नकोसे झाले होते. ट्रम्प यांनी आम्ही हे फुकटचे उद्योग आता करणार नाही, असे सांगत माघारीची घोषणा केली होती. त्याची अंमलबजावणी फक्त आता बायडेन यांनी केली.
अमेरिकेच्या घरवापसीला कोणाचाच विरोध नव्हता. खुद्द त्या देशातील जनमतही या निर्णयाच्या बाजूनेच होते. मात्र, त्यांनी ज्या प्रकारे ही माघारीची प्रक्रिया सुरू केली त्यावर टीका झाली. आपले सैन्य, नागरिक तेथे असताना अचानक असे बाहेर पडणे बऱ्याच जणांना विशेषत: त्यांच्या राजकीय विरोधकांना रूचले नाही. धोक्याची कुणकुण ब्रिटनला लागली होती. तशीच ती अमेरिका आणि ऑस्ट्रेलियालाही लागली. त्यामुळे तातडीने अफगाण सोडण्याचा प्रयत्न त्यांनी केला. त्यात त्यांच्यावर नेम धरून बसलेल्या इसिसने डाव साधला.
या घटनेच्या संदर्भात माध्यमांशी बोलताना बायडेन यांच्या डोळ्यात अश्रू होते. त्यांचा हात थरथरत होता. आवाज कंप पावत होता. आम्ही तुम्हाला याची किंमत मोजायला लावू हे त्यांनी निर्धारपूर्वक सांगितले व अमेरिकेचा लौकिक पाहता तो देश तसे करेलच याबाबतही शंका नाही. मात्र, त्यामुळे अमेरिकेची जी मानहानी झाली आहे, त्यांच्या प्रतिष्ठेला जो धक्का बसला आहे तो कदाचित विस्मृतीत जाणार नाही.
बायडेन यांच्या विरोधकांना हा एक राजकीय मुद्दा जरी मिळाला असला आणि अमेरिकेच्या जनतेला ते तो विसरू जरी देणार नसले तरी त्यातून त्यांनीही एक बाब ध्यानात ठेवली पाहिजे. ती म्हणजे अफगाणिस्तानात वीस वर्षे घालवून आणि पाकिस्तानात जाऊन लादेनचा खात्मा करूनही दहशतवादाचा भस्मासूर मिटलेला नाही.
अमेरिकेवरील धोका टळलेला नाही. त्यामुळे देशातील राजवट जरी बदलत गेली तरी या संकटासाठी त्यांना सज्ज तर राहावेच लागेल. मात्र, त्याचवेळी यात सिलेक्टीव्ह, चांगला अन् वाईट असा भेद न करता दहशतवादाशी लढावे लागेल.