1987 साली पंडित भीमसेन जोशी यांचे चरण माझ्या घराला लागण्याचा योग आला. त्या वर्षी भारत आणि स्वीडन देशांच्या सरकारी सहयोगाने स्टोकहोममध्ये मोठ्या प्रमाणात भारतीय मेळा आयोजित करण्यात आला. त्या काळात स्वीडनमध्ये राहणाऱ्या भारतीय लोकांची संख्या अगदी मोजकी होती. त्यामध्ये मराठी बांधवांची संख्या तर बोटांवर मोजण्याइतकीच होती. युरोपियन लोकांच्या भारताबद्दलच्या कल्पना खूप मागासलेल्या असायच्या. भारत हा साधूंचा आणि गारुड्यांचा देश आहे अशाच प्रकारच्या समजुती असायच्या.
अशा काळात आपल्या प्राचीन आणि समृद्ध भारतीय संस्कृतीची ओळख स्वीडिश जनतेला व्हावी म्हणून हा मेळा आयोजित केला होता. भरतातील वेगवेगळ्या प्रांतातून सुमारे दीडशे-दोनशे उत्तम दर्जाचे कलाकार, संगीतकार, नर्तक, लेखक स्टोकहोमला 1 ते 3 आठवड्यांच्या दरम्यान आले आणि भारतीय संस्कृतीची झलक दाखवून परत गेले.
स्टोकहोम शहर जसं काय भारतमय होऊन गेलं! स्टोकहोममधील स्थायिक भारतीयांनी इंडिअन असोसिएशन नावाची एक सांस्कृतिक संस्था स्थापन केली होती. मी त्या संस्थेच्या कार्यकारी मंडळात असल्यामुळे मला मेळ्याच्या आयोजनात सक्रियतेने भाग घेता आला. मेळ्याच्या संदर्भातच पंडित भीमसेन जोशी यांचे स्वीडनला आगमन झाले.
त्यांची एक सुंदरशी मैफल स्टोकहोममधल्या कॉन्सर्ट हॉलमध्ये, जिथे दरवर्षी नोबेल पारितोषिक वितरणाचा कार्यक्रम होतो, तिथे आयोजित करण्यात आली. ती सुंदर मैफल संपल्यावर मी पंडितजींना नमस्कार करायला गेले. एवढ्या मोठ्या जमावातून कुणीतरी आपल्याशी मराठीतून बोलत आहे हे ऐकूनच ते खूश झाले आणि मी विचारल्यावर माझ्या घरी जेवायला यायला तयार झाले. माझा आनंद गगनात मावेना!
पंडितजी, त्यांच्या पत्नी वत्सलाताई आणि मुलगी शुभदा शिवाय त्यांच्याबरोबर जे साथीदार होते, यासर्वांना घरी आणण्याची मी व्यवस्था केली. मराठी पद्धतीचं श्रीखंड पुरीचं जेवण बनवलं. सर्वजण अगदी समाधानाने जेवले. हे सर्व करताना मला पंडितजींचा साधेपणा अतिशय प्रकर्षाने जाणवला. इतका तेजस्वी आणि मोठा गायनसम्राट, बोलायला वागायला इतका साधा असू शकतो आणि कुठे कणभरही मी पणाचा भाव नाही हे पाहून खरा ज्ञानी म्हणजे काय हे मी जवळून पाहत होते आणि तो ठसा मनावर खोलवर उमटत होता!
त्या काळात परदेशी वस्तूंच कुतूहल सर्वांनाच असायचं. पंडितजींनी मला विचारलं, “आता इथे आलोच आहोत तर आम्हाला थोडीफार खरेदी करायची आहे. तू आम्हाला मदत करशील का?’ मी अर्थातच खुशीने होकार दिला. दुसऱ्या दिवशी मी त्यांना स्टोकहोममधल्या ओहलेन्स नावाच्या एका मोठ्या डिपार्टमेंटल स्टोअरला घेऊन गेले. तिथे पंडितजी म्हणाले, “तुम्ही बायका जा खरेदीला. मी इथल्या काफेटेरीयात बसून आराम करतो.’
दीडदोन तासांच्या खरेदीनंतर आम्ही परत आलो तेव्हा पंडितजी आरामात कॉफी पीत आणि शेंगदाणे खात बसले होते. समोरच त्या डिपार्टमेंटल स्टोअरचा रेसेप्शन डेस्क होता. तिथे काम करणारी महिला माझ्या जवळ येऊन स्वीडिश भाषेत म्हणाली, “मला जरा विचारायचे होते, हे गृहस्थ कोण आहेत?’ मी म्हटलं, “का बरं?’ ती म्हणाली, “मी गेले दोन तास बघते आहे या दुकानात खरेदीला खूप भारतीय येत आहेत. सर्वजण त्यांच्या जवळ जातात आणि कधी वाकून नमस्कार तर कधी साष्टांग दंडवत घालतात.
काय प्रकार आहे हे मला कळत नाहीये म्हणून कुतूहलाने विचारते?’ मी त्या महिलेला सर्व काही सांगितले. आमच्या संवादाबद्दल मी पंडितजींना सांगितल्यावर त्यांच्या चेहऱ्यावरचं स्मितहास्य पाहून आणखी एकदा त्यांच्या साधेपणाची प्रचिती आली. म्हणतात ना मृगाचिये अंगी कस्तुरीचा वास. असे ज्याचा त्यास नसे ठावा… पंडितजींना जन्मशताब्दीच्या निमित्ताने शतशः प्रणाम.