ब्रश करताना हे विचारात घ्या की, प्रत्येकवेळी आपण दात घासताना जो दाब देतो, त्यामुळेही त्रास होऊ शकतो. स्वत:च्या टूथ ब्रशवर जोर देताना त्याचेही नुकसान होते. म्हणूनच ब्रश हे तीन महिन्यांच्या फरकाने बदलले पाहिजे. ब्रश हे लवचिक मानेचे असावेत, तसेच त्याची पकड योग्य प्रकारे घेता येईल, अशी रचना असावी. ही पकड मजबूत असल्यामुळे दातदेखील व्यवस्थितपणे स्वच्छ होतात. ब्रशच्या सहाय्याने हळूवारपणे दात घासावेत.
पद्धतशीरपणे काम करा
काही जण समोरच्या दातांवर अधिक वेळ ब्रश करतात, तर उजव्या हाताचे लोक उजव्या दिशेने किंवा डाव्या हाताचे लोक डाव्या बाजूने तुलनात्मक दृष्टीने कमी प्रमाणावर दात घासतात. त्यामुळे शेवटच्या टोकांपर्यंत ब्रश नीट होणे अवघड होते.
दुसऱ्या बाजूने दात अधिक रगडले गेल्यामुळे हिरडयांची संवेदना वाढते आणि त्यांना त्रास होऊ लागला की, डोळ्यातून पाणी येण्यासारखी परिस्थिती होते. वेदना वाढतात. म्हणूनच आपल्या ब्रशला 40 अंश कोनात ठेवून दात व हिरडयांना मसाज दिला पाहिजे. वर्तुळाकार आकारात जबडयांच्या वरचा, खालचा, समोरच्या व आतील बाजूने पद्धतशीरपणे ब्रश फिरवले पाहिजे. यालाच मॉडिफाईड बास टेक्निक पद्धतीचा अवलंब असे म्हणता येईल.
टूथब्रश टीप्स
दात सरळ आणि एकसमान नसतील, तर अनेकजण ठराविक उंचीचे ब्रिसल्स वापरतात. त्यामुळे दातांना स्वच्छ ठेवणे, तसेच वर्तुळाकार पद्धतीने ते घासण्यासाठी मदत होऊ शकते. त्याचबरोबर दात व हिरडया तसेच त्यांच्या मधला भागही स्वच्छ ठेवता येतो. नरम ब्रिसल्स दात व हिरडयांसाठी उपयुक्त आहेत. स्प्लीट ब्रिसल्स वापरू नयेत, त्यामुळे तोंडावाटे जीवाणू जाण्याची प्रक्रिया प्रत्येक वेळी ब्रश करताना होऊ शकते.
ब्रशबरोबरच इतर बाबी
दातांमध्ये अडकलेले अन्नकण दूर करण्यासाठी दात स्वच्छ घासले पाहिजेतच. पण, अनेकदा ते अन्नकण निघत नाहीत. अशावेळी फ्लॉसिंग किंवा प्लक अथवा धाग्यांचा वापर केला जातो. फ्लॉसिंगच्या सहाय्याने दात स्वच्छ करण्याचे प्रमाण हे 50 व्यक्तींमध्ये एक असे आहे. याशिवाय दात स्वच्छ करण्याचा आणखी एक उपाय म्हणजे “वॉटरपिक’ या वॉटर जेट डिव्हाईसचा वापर करणे. (दंतवैद्यांकडे ही सामग्री असते.) वॉटर फ्लॉसर्सचा उपयोगही करता येतो. त्यामुळे फ्लॉसिंगचा उपयोग ज्या भागात होऊ शकत नाही, तिथे दातांची स्वच्छता करणे सोपे होते.
लाकडाच्या काडीने दात साफ करणे टाळा. त्यामुळे दातांमधील पोकळीत वाढ होऊ शकते. त्याचा नंतर त्रास देखील होतो. टूथ पिक हिरडयांना देखील नुकसान पोहोचवू शकते. त्यातून भविष्यात हिरडयांशी संबंधित व्याधी किंवा रोग होण्याची शक्यता असते.
इलेक्ट्रिक विरुद्ध हॅण्डब्रश
इलेक्ट्रिक पद्धतीने ब्रशने दात साफ करण्यापेक्षा हाताने ब्रश करणे कधीही चागंले. जर आपल्याला कमी प्रमाणात दाब देऊन आणि किती वेळ दात घासायचे याचे तंत्र आत्मसात करता आले, तर नक्कीच हे कधीही चांगले.
वयस्कर किंवा दिव्यांग व्यक्ती पॉवर ब्रशचा उपयोग करतात, पण त्यांना हिरडयांमधील संवेदना थोडया अधिक प्रमाणावर दातांवर दाब पडत असल्यामुळे जाणवतात. अनेकदा त्यामुळे काही प्रमाणावर दुखापत देखील होते. पॉवर ब्रशमुळे खूप वेळ जातो. डोके आणि दात यांची वारंवार हालचाल करावी लागते. याउलट हाताने ब्रश करताना 3-5 मिनिटांचाच वेळ लागतो.
हेही लक्षात ठेवाच…
जर तुम्हाला वारंवार दुखणे किंवा संवेदनशीलपणाचा अनुभव येत असेल, तर त्या तंत्राचा अवलंब न करता, दंत वैद्यांनी सुचविलेल्या मार्गाचा अवलंब करा. तसेच त्यांच्याशी या विषयावर चर्चा करून सल्ला घ्या आणि आपले तंत्र सुधारा. जर मौखिक शस्त्रक्रिया अथवा उपचार सुरू असेल, तर तुमच्या दंतवैद्याचा सल्ला घ्या.
किती वेळा ब्रश करावा?
जुन्या मान्यतेनुसार जेवणानंतर ब्रश करावा. पण, अनेकदा ही बाब प्रत्यक्षात शक्य होत नाही. प्रत्येकालाच दरवेळी ब्रश करता येईल, अशी परिस्थिती नसते. ती तितकी फायदेशीर देखील नाही.
त्या ऐवजी दिवसातून किमान दोन वेळा दोन मिनिटे तरी ब्रश करा. जर तुम्ही दिवसातून तीन वेळा ब्रश करणार असाल, तर ध्यानात ठेवा की काही खाल्ले किंवा प्यायले तर किमान एक तासाचे अंतर ठेवा आणि मगच ब्रश करा. मग हिरडया सामान्य अवस्थेत आलेल्या असतील. ज्यावेळी आपण काही खातो, त्यावेळी तोंडातील आम्लाची पातळी ही वाढलेली असते. दहा मिनिटांनंतर ती पूर्ववत होते.
त्यामुळे हिरडयादेखील सामान्य अवस्थेत येतात. च्युईंगम हे देखील आम्लाचे उदासीनीकरण करण्यास सहकार्य करते. ब्रश करण्याच्या प्रक्रियेसारखे ते परिणाम देते. मात्र 20 मिनिटे किंवा त्याहून अधिक काळ च्युईंगम चघळला तर मात्र जबडयांना त्रास होतो. त्यातील स्नायू दुखू लागतात.